Περαίωση ζωής

Λώρη Κέζα
Αρθρογράφος
Άρθρο της στην ιστοσελίδα "Βήμα on line" - 21/11/2011

Ποιος είναι ο ρόλος του «εθνικού φοροεισπράκτορα»; Όπως υποδηλώνει η υπογραφή του, κάποιος που μαζεύει χρήμα, πιέζει τους οφειλέτες για να καταθέσουν άμεσα τα χρωστούμενα. Ο αυτόκλητος σωτήρας προειδοποιεί: πληρωμή ή «περαίωση ζωής», δηλαδή εις θάνατον. Αυτά μόνο στα μυθιστορήματα συμβαίνουν. Πράγματι ο «εθνικός φοροεισπράκτορας» είναι ήρωας του Πέτρου Μάρκαρα στο βιβλίο «Περαίωση», το δεύτερο από την «Τριλογία της κρίσης» (εκδόσεις Γαβριηλίδη). Πρόκειται για ένα βιβλίο που θέτει ένα βασικό ηθικό δίλημμα στον αναγνώστη και τούτο αφορά το δικαίωμα ενός ατόμου να τιμωρεί με φόνο όσους κλέβουν την εφορία, συμβάλλοντας έτσι στη μαζική δυστυχία, τις περικοπές των μισθών, τη σμίκρυνση του κοινωνικού κράτους. Ο αστυνόμος Χάριτος αναλαμβάνει να εντοπίσει τον δολοφόνο ενώ γύρω του όλοι σιγομουρμουρίζουν ότι πρέπει να τον αφήσει να δράσει. Η σύζυγος του αστυνομικού, η κυρία Αδριανή με τις παροιμίες της, μια γυναίκα αφιερωμένη στα σουτζουκάκια και το δελτίο ειδήσεων, μια γυναίκα με ακέραιο πνεύμα, χαίρεται με τους φόνους. Εξίσου χαίρονται και συνάδελφοι του Χαρίτου, που βλέπουν στο πρόσωπο του εκδικητή έναν υπερασπιστή των αδυνάτων.

Είναι αξιοθαύμαστο το πόσες αλήθειες μπορούν να χωρέσουν 400 σελίδες. Ο αναγνώστης του μέλλοντος θα έχει σαφή εικόνα για την Αθήνα της κρίσης αν και ορισμένες λεπτομέρειες θα μοιάζουν ακραίες. Ο Χάριτος περιδιαβαίνει όλη την Αθήνα, πότε με το περιπολικό, πότε με το δικό του Σέατ ή με τα πόδια. Θα λέγαμε ότι υπάρχει μια εμμονή με την περιγραφή της κίνησης στο δρόμο: την τάδε ώρα έχει μποτιλιάρισμα, την άλλη είναι εύκολη η διέλευση. Αυτές οι λεπτομέρειες συνθέτουν το οικονομικό και συνδικαλιστικό τοπίο. Οι δρόμοι κλείνουν επειδή γίνεται πορεία, οι δρόμοι ανοίγουν όταν έχουν απεργία τα ταξί, οι αθηναίοι κλειδώνουν το αμάξι για να κάνουν οικονομία στη βενζίνη. Μικρές αναφορές, περάσματα, που συμβάλλουν στη γενική εντύπωση που αφήνει η αφήγηση και εξηγεί γιατί οι «Αγανακτισμένοι» μαθαίνοντας τη δράση του «εθνικού φοροεισπράκτορα» γίνονται «Ενθουσιασμένοι».

Από την ταυτότητα των θυμάτων ο αναγνώστης θυμάται ή μαθαίνει ποιες είναι οι κοινωνικές ομάδες που λειτουργούν εγωιστικά. Πρώτος νεκρός ένας μεγαλογιατρός του Κολωνακίου, με έπαυλη στην Εκάλη, επιβλητικό εξοχικό σε νησί και ανεκτίμητη συλλογή από έργα τέχνης. Δηλώνει 50.000 ευρώ το χρόνο καθώς δεν κόβει αποδείξεις. Κατά την ανάκριση γίνεται σαφές ότι το κράτος δεν λειτουργεί αφού κανένας δεν αναλαμβάνει την ευθύνη για την έκταση του φαινομένου. Οι εφοριακοί λένε ότι εφόσον τόσες αποδείξεις έχει κόψει, τόσα θα δηλώσει. Η αστυνομία λέει ότι δεν μπορούσε να παρέμβει αφού δεν είχε κληθεί. Το Σώμα Δίωξης Οικονομικού Εγκλήματος ομολογεί ότι δεν επαρκεί για να ελέγξει τόσους φοροφυγάδες. Ο δολοφόνος υπολογίζει τα έσοδα και δίνει διορία στο θύμα: τα λεφτά στη ΔΟΥ ή «περαίωση ζωής». Με τον ίδιο τρόπο απειλεί έναν πανεπιστημιακό που παίρνει όλα τα ερευνητικά προγράμματα για την εταιρία του, έναν συνδικαλιστή που πολιτεύτηκε πριν το ρίξει στα επιδοτούμενα αιολικά πάρκα, και έναν ιδιοκτήτη Ιδιωτικών Εκπαιδευτικών Κέντρων ο οποίος αφήνει τα χρέη να αβγατίζουν, κάνει ρύθμιση πληρώνοντας την πρώτη δόση, παίρνει ενημερότητα και συνεχίζει την πορεία με τον ίδιο τρόπο, δάνεια- ρύθμιση, ξανά και ξανά.

Εκτός από τις αγωνίες της δουλειάς ο Χαρίτος έχει και τα της κόρης του, της Κατερίνας, η οποία αφού σπούδασε, έκανε μεταπτυχιακά, βρίσκεται στο σημείο μηδέν. Δεν μπορεί να ζήσει από τη δικηγορία ούτε από τον μισθό του άντρα της, που είναι γιατρός σε δημόσιο νοσοκομείο. Από τον περικομμένο μισθό βοηθά και ο Χαρίτος αλλά η κόρη δεν μπορεί να το δεχτεί. Αποφασίζει να πάει στην Αφρική, να δουλέψει μερικά χρόνια στην Αφρική, στην Ύπατη Αρμοστεία Προσφύγων του ΟΗΕ. Μόλις βολευτεί, λέει, θα την ακολουθήσει και ο σύζυγος, ο οποίος ψάχνει θέση στους Γιατρούς Χωρίς Σύνορα. Έτσι παράλληλα με την αναζήτηση του δολοφόνου παρουσιάζεται στο βιβλίο και το κύμα μετανάστευσης των επιστημόνων. Η ιστορία αποκτά ενδιαφέρον και από ένα επιπλέον στοιχείο, από τον τρόπο που δολοφονούνται τα θύματα και τις τοποθεσίες όπου αφήνονται τα θύματα. Ας μην τα αποκαλύψουμε όμως αφού υποτίθεται ότι είναι αστυνομικό μυθιστόρημα.

Στην πραγματικότητα πρόκειται για ένα κοινωνικό και πολιτικό βιβλίο το οποίο εντάσσεται στην παράδοση του «Νουάρ της Μεσογείου» ή «Αστυνομικού του Νότου», δίπλα στα βιβλία του Ζαν- Κλοντ Ιζό (Μασσαλία), του Μανουέλ- Βάθκεθ Μονταλμπάν (Βαρκελώνη), του Αντρέα Καμιλέρι (επινοημένη Βιγκάτα). Σε όλους αυτούς τους συγγραφείς το έγκλημα είναι το πρόσχημα για να φωτογραφηθεί η εποχή, για να κριθούν τα ήθη. Σε όλους πρωταρχική αγωνία είναι ο προσδιορισμός της δικαιοσύνης. Η δικαιοσύνη είναι κάτι σχετικό, που δεν χωρά σε λεξικό, κι ας επιμένει ο Χαρίτος να ψάχνει τις λύσεις στα λήμματα του Δημητράκου.