Τα επόμενα σχέδια σταθερότητας

Πάσχος Μανδραβέλης
Αρθρογράφος
Άρθρο του στην εφημερίδα "Καθημερινή" - 21/1/2010


Τελικά θα μείνουμε με την απορία. Υπάρχει «σχέδιο Β΄» για την ανάκαμψη της οικονομίας ή όχι; Φυσιολογικά θα πρέπει να υπάρχει. Οχι μόνο επειδή το ζητεί η Ευρωπαϊκή Επιτροπή για κάθε πρόγραμμα σταθερότητας που εκπονεί οποιαδήποτε χώρα, αλλά επειδή το επιτάσσει η λογική. Κάθε σοβαρός άνθρωπος για οτιδήποτε και αν προγραμματίζει εξετάζει και κάποιες εναλλακτικές λύσεις. Ειδικά στην Ελλάδα αυτό είναι αναγκαίο, γιατί δεν ξέρεις τι θα σου συμβεί. Ενα απλό ταξίδι Αθήνα - Θεσσαλονίκη προγραμματίζει κάποιος και πέρα από τις συνήθεις αναποδιές (το ράβε-ξήλωνε στους δρόμους) πρέπει να έχεις ένα δεύτερο και τρίτο σχέδιο για να προσπεράσεις τις αστοχίες των εργολάβων στα Τέμπη και τα μπλόκα των αγροτών σε πλείστα όσα σημεία.

Τότε γιατί διέψευσε την ύπαρξη του «σχεδίου Β΄» ο κυβερνητικός εκπρόσωπος; Σίγουρα δεν θέλει να εκθέσει την κυβέρνηση ως υπερβολικά αισιόδοξη («χαζοχαρούμενη», νεοελληνιστί), που πιστεύει ότι όλα θα πάνε πρίμα και καμία αναποδιά δεν θα σκιάσει τον δρόμο προς την ανάταξη της ελληνικής οικονομίας. Μια δεύτερη εξήγηση είναι ότι το έκανε για να προσφέρει κάτι να κουβεντιάζουν οι ομιλούσες κεφαλές στα παράθυρα. Οι τηλεαστέρες έχουν στήσει πανηγύρια με πιο ασήμαντες αφορμές. Το ερώτημα «υπάρχει σχέδιο Β΄ ή δεν υπάρχει;» μπορεί να βγάλει ίσαμε πέντε ώρες δελτίων ειδήσεων. Η τρίτη και πιο λογική εξήγηση είναι πως η κυβέρνηση γνωρίζει ότι οι πολίτες έχουν λαχταρίσει από το «σχέδιο Α΄» και προφανώς δεν θέλει να τους τρομοκρατήσει με θρύλους για κάποιο πιθανώς πιο σκληρό «σχέδιο Β΄».

Μόνο που η τακτική αυτή έχει κοντά ποδάρια. Πρώτον, οι πολίτες δεν αντιλαμβάνονται την κρισιμότητα της κατάστασης. Θεωρούν ότι με ένα σχέδιο ξεμπερδέψαμε και κατά τα άλλα θα συνεχίσουμε να κάνουμε ό, τι κάναμε και πριν με κάποιες διορθώσεις, όπως μέτρα για τη φοροδιαφυγή, την εισφοροδιαφυγή και άλλα εις «-φυγή». Αυτή είναι μια λανθασμένη εντύπωση. Δεύτερον, οι διορθώσεις στο Πρόγραμμα Σταθερότητας που αναγκαστικά θα γίνουν -αφού η ζωή και η οικονομία αλλάζουν διαρκώς- θα εμφανιστεί ότι γίνονται άνευ σχεδίου.

Η λογική επιτάσσει ότι μια χώρα (ειδικά σαν την Ελλάδα) δεν χρειάζεται μόνο «plan B», αλλά πρέπει να έχει και «plan C» και «plan D». Η δε κυβέρνηση δεν θα πρέπει να ντρέπεται γι’ αυτό, αλλά να το διατυμπανίζει. Θα δείχνει ότι έχει την ετοιμότητα να απαντήσει σε κάθε γύρισμα των αγορών, σε κάθε αναποδιά που θα προκύψει. Κυρίως θα δείχνει ότι αντιλαμβάνεται το μέγεθος της πρόκλησης.

Αυτό που πρέπει να καταλάβουμε, και πρώτοι απ’ όλους τα κυβερνητικά στελέχη, είναι ότι η ανάταξη της οικονομίας δεν είναι μόνο η βελτίωση κάποιων οικονομικών μεγεθών ή δεικτών. Φυσικά, φέτος μπορούμε να περιορίσουμε το έλλειμμα κατά τέσσερις ποσοστιαίες μονάδες. Θα γκρινιάξουν κάποιοι, θα κάνουν τις συνήθεις συγκεντρώσεις ο ΣΥΡΙΖΑ και το ΚΚΕ, αλλά θα τα καταφέρουμε. Τα πραγματικά προβλήματα της οικονομίας είναι πιο μεγάλα και πιο βαθιά. Πρέπει να αλλάξουμε τρόπους επιχειρηματικότητας, εργασίας, πολιτικές συνήθειες, τα πάντα. Και γι’ αυτό δεν χρειάζεται μόνο ένα Πρόγραμμα Σταθερότητας. Χρειάζονται πολλά, και ας αρχίσουμε να συνηθίζουμε στην ιδέα.

Δύστηνος μοίρα

Γιάννης Τριάντης
Αρθρογράφος
Άρθρο του στην εφημερίδα "Ελευθεροτυπία" - 21/1/2010


Οι σοβαροφανείς τους «εκσυγχρονισμού» είχαν διαλύσει τα μπλόκα ξεφουσκώνοντας τα λάστιχα των τρακτέρ...

Οι αλχημιστές του Καραμανλισμού -αναλόγου ευφυΐας και σοβαρότητος- είχαν βαφτίσει το κρέας ψάρι για να ρίξουν τον πυρετό των αποκλεισμένων δρόμων (τώρα, η Ενωση μας ζητεί τα ρέστα διότι επρόκειτο για κρατικές ενισχύσεις... παρενδυτικού τύπου)...

Οι σημερινοί, που δεν έχουν λεφτά αλλά μοιράζουν απλόχερα διάλογο και διαβούλευση -κάτι σαν το παντεσπάνι της Μαρίας Αντουανέτας- κινούνται στον ίδιο δρόμο: Λογόρροια, τρυκ, ευθύνες στους προηγούμενους (αιτιολογημένες, εν τίνι μέτρω) και κανένα σχέδιο για το παρόν και το μέλλον της ελληνικής γεωργίας. Απολύτως κανένα...

Οι σοβαρές χώρες, όπως π.χ. η Γαλλία του Σαρκοζί, αντί να τρέχουν ασθμαίνουσες να σβήνουν πυρκαγιές, φροντίζουν να μελετούν τις συνθήκες που τις δημιουργούν, εκπονούν σχέδια παραγωγικά με προοπτική δεκαετιών, επιστρατεύουν τους αρμόδιους φορείς και οργανισμούς (εν προκειμένω: γεωπόνους, ειδικούς για τις καλλιέργειες, τράπεζες κ.ά.), ενημερώνουν εγκαίρως τους αγρότες για τις επιβαλλόμενες αλλαγές και δεν αποσύρονται στα υπουργικά γραφεία αφήνοντας τους παραγωγούς στη μοίρα τους...

Εδώ, η πολύφερνη κυρία Μπατζελή θεωρεί ότι ο... διάλογος στο Ζάππειο θα προσφέρει τη λύση στο μείζον για τη χώρα αγροτικό πρόβλημα!...

Παρεμπίπτον αυτό, υποβολέα, αλλά αξίζει τον κόπο: πριν από μερικά χρόνια, ένας φωτισμένος νομάρχης στην Κοζάνη, γιατρός το επάγγελμα, είχε εκπληκτικές ιδέες για την τοπική γεωργία, τις οποίες υλοποίησε επιτυχώς.

Ε, στις επόμενες εκλογές απέτυχε να επανεκλεγεί...

Γι' αυτό σου λέω: τα πράγματα δεν είναι απλώς δύσκολα. Προβάλλουν ιδιαιτέρως επικίνδυνα για το μέλλον της χώρας...

Παιχνίδια με τη φωτιά

Γιάννης Πρετεντέρης
Δημοσιογράφος
Άρθρο του στην εφημερίδα "Το Βήμα" - 21/1/2010


Για το νομοσχέδιο περί μετανάστευσης (το οποίο είναι ουσιαστικά ένα νομοσχέδιο για την ιθαγένεια...) ειπώθηκαν σχεδόν όσα είχαν να ειπωθούν. Η περίφημη διαβούλευση διεξήχθη δημοσίως και μεγαλοφώνως. Έτσι, λοιπόν, ερωτώ: Μήπως ήλθε η ώρα να ξαναδούμε το πράγμα από την αρχή και από μηδενική βάση;

Και αυτό επειδή φοβούμαι ότι όπως εξελίσσεται η κατάσταση ελλοχεύει ένας διπλός σοβαρός κίνδυνος.

Πρώτον, να διχαστεί και να πολωθεί η ελληνική κοινωνία τόσο πολύ πάνω σε ένα κοινωνικό ζήτημα ώστε να καταστεί εντελώς αδύνατη η αντιμετώπισή του. Και αυτή την αδυναμία λύσης θα την πληρώσουν πρώτοι απ΄ όλους εκείνοι που τη χρειάζονται περισσότερο. Δηλαδή, οι ίδιοι οι μετανάστες.

Δεύτερον, να χρησιμοποιηθεί το θέμα ως προνομιακό πεδίο ζύμωσης και ανάδειξης μιας ξενόφοβης Ακροδεξιάς- το έργο το έχουμε ξαναδεί στην υπόλοιπη Ευρώπη. Ηδη, μέσω Διαδικτύου, εκδηλώνεται μια κινητοποίηση των πιο ακραίων πολιτικών ρευμάτων και απόψεων με συλλογές υπογραφών, υβριστικές εκστρατείες και συκοφαντικές επιθέσεις. Δεν είναι η πρώτη φορά, θα μου πείτε. Σωστό. Αλλά στην προκειμένη περίπτωση, αυτά τα ακραία στοιχεία έχουν την ευκαιρία να συναντηθούν με ευρύτερα στρώματα της κοινής γνώμης μέσα από τις φοβίες και τις προκαταλήψεις που ενεργοποιεί σε μεγάλο μέρος της κοινωνίας μας το θέμα της πολιτογράφησης. Με άλλα λόγια, με την τροπή που έχουν πάρει τα πράγματα, κινδυνεύουμε και να μη λυθεί το πρόβλημα και να προσφερθεί στην ακροδεξιά ένα πολυάριθμο ακροατήριο.

Από την άλλη πλευρά, έχω τη σαφή αίσθηση ότι όλες σχεδόν οι κοινοβουλευτικές δυνάμεις συμπίπτουν σε τρία σημεία τα οποία μπορούν να αποτελέσουν επαρκή βάση για συζήτηση. Συμφωνούν, πρώτον, στη διαπίστωση του προβλήματος.

Συμφωνούν, δεύτερον, στην ανάγκη αντιμετώπισής του.

Συμφωνούν, τρίτον, ότι η αντιμετώπιση αυτή περνάει μέσα από την καθιέρωση κανόνων και ρυθμίσεων στο πλαίσιο της δημοκρατικής πολιτείας μας.

Ποιοι θα είναι αυτοί οι κανόνες; Νομίζω ότι με στοιχειώδη λογική και επαρκή πολιτική βούληση, είναι εύκολο να βρεθούν. Υπό μία προϋπόθεση: ότι η συζήτηση θα διεξαχθεί χωρίς πολιτική υστεροβουλία και ιδεολογική προκατάληψη. Διότι αν το ζητούμενο για τους διαλεγόμενους είναι να αποδείξουν ότι οι μεν έχουν μειωμένη εθνική συνείδηση και οι δε μειωμένη δημοκρατική ευαισθησία, τότε καλύτερα να μη συζητήσουν καθόλου.

Αντιθέτως αν συνειδητοποιήσουν ότι το πλέγμα μετανάστευση και ιθαγένεια είναι κοινωνικά εμπρηστικό, τότε δεν θα είναι δύσκολο να συμφωνήσουν πως τα παιχνίδια με τη φωτιά δεν βοηθούν κανέναν.

Διπλό "φάουλ" χωρίς λόγο. Γιατί κύριε υπουργέ;

Νίκος Κατσαρός
Αρθρογράφος
Από την ιστοσελίδα "ellispoint.gr" - 10/1/2010


«Στερνή μου γνώση να σε είχα πρώτα», λέει ο θυμόσοφος λαός αλλά αυτό έχει πλήρη εφαρμογή στο οικονομικό επιτελείο της κυβέρνησης. Πρώτα με τα τέλη κυκλοφορίας, όπου βρέθηκαν ιδιοκτήτες αυτοκινήτων να πληρώνουν υπέρογκα ποσά στο όνομα της «προστασίας του περιβάλλοντος» και χιλιάδες άλλοι να καταθέτουν τις πινακίδες στις εφορίες, μεταξύ αυτών και έμποροι μεταχειρισμένων αυτοκινήτων, για να μην καταβάλλουν τα αυξημένα τέλη. Αναγκάσθηκε ο ίδιος ο πρωθυπουργός κ. Γιώργος Παπανδρέου να δηλώσει ότι «έγινε λάθος» και θα διορθωθεί.

Ο πολίτης γνωρίζει και όλα δείχνουν ότι έχει αποδεχθεί να πληρώσει επιπλέον φόρους γιατί η κατάσταση της οικονομίας, που παρέλαβε η σημερινή κυβέρνηση από αυτή του κ. Κώστα Καραμανλή, είναι τραγική. Οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι ο λαός περιβάλλει με εμπιστοσύνη το οικονομικό επιτελείο και κυρίως τον υπουργό Οικονομικών κ. Γιώργο Παπακωνσταντίνου, γιατί θέλει να ακούει την αλήθεια όσο επώδυνη και αν είναι.

Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι η εμπιστοσύνη και η ανοχή θα συνεχισθεί επ’ άπειρον, σε όσα «φάουλ» και αν υποπέσει το οικονομικό επιτελείο.

Ο χειρισμός της υπόθεσης της φορολογίας των γονικών παροχών, κληρονομιών και μεταβιβάσεων είναι επιεικώς «ερασιτεχνικός». Όφειλε το οικονομικό επιτελείο να παρουσιάσει μία ολοκληρωμένη τροπολογία για να ξέρει ο κάθε πολίτης τί πληρώνει και πότε.

Η τροπολογία κατατέθηκε, αργά το βράδυ, στη Βουλή, τακτική την οποία είχε καταδικάσει και ορθώς το ΠΑΣΟΚ στο παρελθόν, χωρίς καν να υπάρχει αιτιολογική έκθεση και εισηγητική έκθεση από το Γενικό Λογιστήριο του Κράτους.

Σε ποια ευνομούμενη πολιτεία ο πολίτης θα κάνει σήμερα μία πράξη μεταβίβασης ακινήτου και θα μάθει τι φόρος αναλογεί μετά από τρείς μήνες; Σε τι οφείλεται η βιασύνη ώστε να μη γνωρίζουμε ακόμη και σήμερα ποιοι είναι οι νέοι συντελεστές φορολόγησης, ποιά είναι τα αφορολόγητα ποσά και αν στις μεταβιβάσεις θα ισχύσουν οι υπάρχουσες αντικειμενικές τιμές ή οι νέες αυξημένες.

Εκ των υστέρων το οικονομικό επιτελείο φαίνεται ότι αντιλαμβάνεται το «φάουλ» και θα ανακοινώσει συγκεκριμένα πράγματα μέσα στις επόμενες ημέρες. Όμως το «φάουλ» έγινε και επιφέρει κίτρινη κάρτα. Και ως γνωστό όσο ελαστικός και αν είναι ο διαιτητής - στη συγκεκριμένοι περίπτωση οι φορολογούμενοι - στο δεύτερο σκληρό «φάουλ» υπάρχει δεύτερη κίτρινη και αποβολή, τουλάχιστον με όρους ποδοσφαίρου. Ας το έχουν αυτό υπόψη τους ορισμένοι στο οικονομικό επιτελείο.

Σενάρια για το άχαρο 2010

Μίμης Ανδρουλάκης
Συγγραφέας, Βουλευτής ΠΑΣΟΚ
Άρθρο του στην εφημερίδα "Καθημερινή" - 11/1/2010


Η παγκόσμια κρίση δε λέει να ολοκληρώσει τη δουλειά της. Τα απόνερά της για μερικά κράτη και ορισμένους τομείς του χρηματοπιστωτικού συστήματος μπορεί να αποδειχθούν πιο επικίνδυνα από καθεαυτή την κρίση. Μια από τα ίδια, λίγο καλύτερα το 2010; Μικρή ανάκαμψη και ύστερα παρατεταμένη στασιμότητα με σχήμα τετραγωνικής ρίζας ή σαξοφώνου; Ή σενάριο πανικού και διπλής βουτιάς; Άγρυπνη ετοιμότητα καθώς το πρώτο, το σχετικά καλύτερο σενάριο, έχει ίσως τις ίδιες πιθανότητες με το τρίτο, το χειρότερο. Πάντως, καλού κακού, ας σκεφτόμαστε και το απροσδόκητο τρίτο και μισό σενάριο της πιο άγριας βεβαιότητας που αυτή τουλάχιστον τη στιγμή συγκεντρώνει ελάχιστες πιθανότητες. Κι όμως κάποιοι ισχυρίζονται πως όσο μεγάλη είναι η πτώση τόση θα είναι και η άνοδος. Μακάρι.

Οι διεθνείς risk managers έντρομοι στήνουν αυτί σε οποιοδήποτε τρομακτικό σενάριο και αναζητούν, πάντα με το πνεύμα της ορδής, τις πηγές του επόμενου σοκ. Τώρα η “μόδα” μετά το Ντουμπάι λέει Ελλάδα. Μια δεκαετία αποτυχίας τους. Έπεσαν έξω και στις τρεις μεγάλες φούσκες – βουτιές της δεκαετίας. Οι αγορές και οι σοφολογιότατοί τους υποτίμησαν τα δύο τελευταία χρόνια τον κίνδυνο της κρίσης του δημόσιου χρέους στις ανεπτυγμένες χώρες και ειδικά στις πιο ευάλωτες της ευρωζώνης. Η πειθαρχία των αγορών στη ζώνη του ευρώ έγινε καπνός μέχρι που ήρθαν στην επιφάνεια οι ζώνες υψηλού δημοσιονομικού κινδύνου. Παράδοξο αλλά η ασφάλεια του ευρώ απέτρεψε τις αναγκαίες μεταρρυθμίσεις. Κυριάρχησε η αυταπάτη ότι τα “κράτη δεν χρεοκοπούν πια” εκτός και αν πρόκειται για Ταϊλάνδη, Αργεντινή ή Ουκρανία! Στερούνται τη “βαθιά μνήμη¨του καπιταλισμού. Το κράτος και ο καπιταλισμός μπορούν να υπερβαίνουν μια κρίση με μεθόδους που δημιουργούν την επόμενη. Για να αντιμετωπίσουν τη φούσκα των χρηματιστηρίων που έσκασε το 2000, προκάλεσαν, με την πλημμυρίδα του φθηνού χρήματος και τις χρηματοοικονομικές αλχημείες, την πιστωτική φούσκα. Όταν έσκασε κι αυτή δημιούργησαν τη φούσκα του δημόσιου χρέους, που αν δεν ξεφουσκώσει σταδιακά, μπορεί να προκαλέσει μια νέα παγκόσμια βουτιά τα επόμενα χρόνια. Η φούσκα από ιδιωτική έγινε δημόσια.

Το πολιτικό σύστημα της Ελλάδας αιφνιδιάζεται ιδιαίτερα μετά την εγκληματική αμέλεια της κυβέρνησης της ΝΔ. Τα κομματικά “προγράμματα” φαντάζουν ωραίες λίστες επιθυμιών γραμμένες πάνω σε μια φούσκα του δημόσιου χρέους έτοιμη να εκραγεί ανά πάσα στιγμή ακόμα κι από ένα μακρινό εξωτερικό συμβάν. Υπήρξε μια απεριόριστη διακομματική πίστη στο θαύμα του Γάμου της Κανά. Ας πούμε πως τη “νεοφιλελεύθερη” αυταπάτη, από ένα ευρώ μπορεί να βγάλουμε δάνεια 40 – 50 ευρώ, τη διαδέχθηκε μια σχολικού τύπου νεοκεϋνσιανή αυταπάτη ότι μπορεί το κράτος να δανείζεται απεριόριστα και πάντα η δημόσια δαπάνη με θετικό πολλαπλασιαστή θα υπερθερμάνει την οικονομία την ίδια στιγμή που θα καταρρέει η ανταγωνιστικότητά της. Έλα όμως που αν περάσεις ένα κρίσιμο αλλά μεταβλητό κατώφλι ο πολλαπλασιαστής γίνεται αρνητικός.

Αν το κάθε πρόσθετο ευρώ που δανείζεσαι κλιμακώνει επικίνδυνα το ασφάλιστρο κινδύνου, αυξάνει τις εισαγωγές, αφαιρείται από τον ιδιωτικό δανεισμό και εκτοπίζει τις ιδιωτικές επενδύσεις, τροφοδοτεί αντιπαραγωγικές δαπάνες του δημοσίου και αυξάνει τη δυσπιστία των αγορών, τότε είσαι σε ζώνη υψηλού κινδύνου.

Η δυναμική του χρέους σου υπερβαίνει επικίνδυνα τη δυναμική της ανάπτυξής σου, η ατμομηχανή της οικονομίας σου, δηλαδή η εσωτερική ζήτηση ξεμένει από κρατικά καύσιμα δίχως να μπορεί άμεσα να την υποκαταστήσει η εξωτερική ζήτηση, πορεύεσαι σχοιναβατικά πάνω από ένα διπλό κενό, δημοσιονομικό και παραγωγικό και όλα πια είναι ανοιχτά και πιθανά.

Γιατί όμως τώρα μπαίνει η Ελλάδα στη ζώνη υψηλού κινδύνου αφού κι άλλες φορές πέρασε το δημόσιο χρέος της το 100% του ΑΕΠ; Πρώτον, γιατί τώρα και τα επόμενα χρόνια υπάρχει ισχυρή πιθανότητα να συγχρονιστούν σε μια “Ημέρα Κρίσεως” όλοι οι δαίμονες της ελληνικής οικονομίας: διπλό έλλειμμα, λιγότερο και ακριβότερο χρήμα, ημιπτώχευση του ασφαλιστικού και πριν τη δημογραφική ανατροπή.

Δεύτερον, γιατί τώρα στη γύρα για δανεικά στις αγορές βγαίνουν και μας ανταγωνίζονται όλες οι ανεπτυγμένες χώρες και τα σύννεφα μιας ενδεχόμενης κρίσης του δημόσιου χρέους δεν υπάρχουν μόνο την Αθήνα και το Δουβλίνο αλλά και στη Μαδρίτη, το Λονδίνο, τη Νέα Υόρκη. Αλήθεια οι σοφολογιότατοι των αγορών έχουν υπολογίσει την πιθανότητα μιας δημοσιονομικής κρίσης στη Μ. Βρετανία;

“Τι να κάνουμε;” Η πρώτη καταγεγραμμένη στην ιστορία διαχείριση χρεοκοπίας κράτους ήταν ελληνική. Ο Διονύσιος των Συρακουσών συγκέντρωσε όλες τις δραχμές και για να φάει το χρέος του μάρκαρε και μετέτρεψε τη μία δραχμή σε δύο. Το ίδιο περίπου έκανε και ο Ρούζβελτ. Μέχρι και προσωρινό νόμισμα – φάντασμα έκοψε. Εμείς όμως δεν έχουμε πια τη μηχανή που κόβει χρήμα ούτε μπορούμε να κάνουμε υποτίμηση του νομίσματός μας. Η μόνη “υποτίμηση” που μπορούμε να κάνουμε είναι η αρνητική, να ρίξουμε τους μισθούς μας ή η θετική, να μειώσουμε το διοικητικό και γραφειοκρατικό βάρος, να ανοίξουμε τα κλειστά επαγγέλματα και τις αγορές προϊόντων και υπηρεσιών. Η κυβέρνηση Παπανδρέου, παρά τη σχετικά χαλαρή της εκκίνηση, θέλει δε θέλει τώρα, υπό την πίεση των αγορών και των εταίρων, παίρνει ταχύρρυθμα μαθήματα crisis management, κατανοεί ότι πρώτη προτεραιότητα είναι να κρατήσει η Ελλάδα το κεφάλι έξω από το νερό και πιέζεται από τη δύναμη των πραγμάτων να αποκτήσει ντε φάκτο το χαρακτήρα κυβέρνησης έκτακτης εθνικής ανάγκης ως προς την αίσθηση του επείγοντος και το συναγερμό όλων των κοινωνικών, δημιουργικών και παραγωγικών δυνάμεων της χώρας.

Το μεγάλο της στοίχημα είναι να αποφύγουμε το χειρότερο σενάριο δίχως να θυσιάσουμε τη δυνατότητα ανάκαμψης και τους μεσοπρόθεσμους στόχους για μια νέα βιώσιμη ανάπτυξη με κοινωνική δικαιοσύνη. Ο υπαρκτός κίνδυνος μιας άτυπης έστω χρεοκοπίας της χώρας μπορεί να γίνει το ατού για να επιχειρήσουμε στους δύσκολους καιρούς τις ώριμες αλλαγές που δεν αποτολμήσαμε στους καλούς, της ευφορίας και της αυταπάτης.

Τα απόνερα της διαβούλευσης

Τάσος Παππάς
Αρθρογράφος
Άρθρο του στην εφημερίδα "Ελευθεροτυπία" - 10/1/2010


Η κρίση των παραδοσιακών μορφών συμμετοχής των πολιτών έχει προκαλέσει πλήθος συζητήσεων.

Από πολλές πλευρές εκφράζεται η άποψη ότι η αντιπροσωπευτική δημοκρατία έχει υποκατασταθεί από μηχανισμούς εξουσίας χωρίς καμία νομιμοποίηση, στεγανοποιημένους και αδιαφανείς, που εκμεταλλεύονται την απίσχνανση των μεγάλων αφηγήσεων για να σταθεροποιήσουν και να διευρύνουν την επιρροή τους.

Κατατίθενται προς απόδειξη τα θηριώδη ποσοστά αποχής στις εκλογές, η συρρίκνωση των κομμάτων και των συνδικάτων, η απαξίωση των κοινοβουλευτικών θεσμών και η ενίσχυση της δύναμης των ελίτ του χρήματος, των μέσων ενημέρωσης και των ειδικών. Εχουμε να κάνουμε δηλαδή με «φιλελεύθερες ολιγαρχίες», όπως χαρακτήρισε τα σύγχρονα μοντέλα διακυβέρνησης πριν από χρόνια ο Κ. Καστοριάδης, αν και ο προσδιορισμός «φιλελεύθερες» μπορεί να θεωρηθεί ευφημισμός για τα σημερινά δεδομένα.

Η πρόταση-αντίδοτο για να αντιμετωπιστεί αυτή η κατάσταση είναι, σύμφωνα με ορισμένες αναλύσεις, η δημιουργία εκείνων των προϋποθέσεων που θα ενθαρρύνουν τη συμμετοχή των ανθρώπων, δίνοντας νόημα και ουσία στην ιδιότητα του πολίτη με το σκεπτικό ότι «από τη στιγμή που οι μάζες αρχίζουν να διαβουλεύονται, να ενεργούν, να συμμετέχουν και να συνεισφέρουν, παύουν να είναι μάζες και γίνονται πολίτες» (Μ. Μπάρμπερ, «Ισχυρή Δημοκρατία», εκδόσεις «Παπαζήσης»).

Υποστηρίζεται ακόμη ότι η διαβούλευση, εκτός από τη δυνατότητα που προσφέρει στον πολίτη να έχει γνώμη για τα θέματα που τον αφορούν και επηρεάζουν καθοριστικά τη ζωή του, αμφισβητεί την αυθεντία των συμβούλων που πλαισιώνουν την εξουσία και υπονομεύει την αριστοκρατική αντίληψη που αντιλαμβάνεται «την πολιτική ως μια τεχνογνωσία, ως μια τεχνική η οποία απαιτεί έναν τύπο δεξιότητας, ο οποίος είναι ακριβώς εκείνος του ειδήμονα» (Αλέν Ρενό, «Το τέλος της αυθεντίας», εκδόσεις «Πόλις»).

Οπως συμβαίνει πάντοτε, οι θεωρίες δοκιμάζονται στην πράξη και όπως έχει παρατηρηθεί, συχνά θριαμβεύει ο νόμος των ακούσιων συνεπειών. Αυτή την περίοδο στη Γαλλία διεξάγεται ένας εκτεταμένος ηλεκτρονικός διάλογος με επιλογή της δεξιάς κυβέρνησης με το ερώτημα «Τι σημαίνει να είσαι Γάλλος;».

Η πρωτοβουλία κατηγορείται ότι ενεργοποιεί τα κλειστοφοβικά σύνδρομα μερίδων του πληθυσμού και ευνοεί την εκδήλωση διχαστικών αντιδράσεων, επιτρέποντας στην ακροδεξιά να παίζει με τις ανασφάλειες τμημάτων της κοινωνίας και να στοχοποιεί τους αποσυνάγωγους για όλα τα δεινά που πλήττουν τη χώρα. Η αντιπολίτευση κάνει λόγο για «ένα φόρουμ ρατσισμού στην πιο πρωτόγονη μορφή ξενοφοβίας» και το έγκυρο περιοδικό «Nouvel Observateur» υπογραμμίζει ότι «η δημόσια διαβούλευση δεν είναι παρά ένα κοκτέιλ αμφιλεγόμενων απόψεων, για να μην πούμε ρατσιστικών». Αυτά συμβαίνουν, όμως, στη Γαλλία...

Παρόμοια κρούσματα είχαμε και στην Ελλάδα. Η κυβέρνηση έβαλε στη διαβούλευση το νομοσχέδιο για τους μετανάστες και αμέσως πλημμύρισε η σχετική ιστοσελίδα με επιθετικά μηνύματα υπερσυντηρητικών αποχρώσεων. Κατά την εκτίμηση των εμπνευστών της διαδικασίας πρόκειται για οργανωμένη κίνηση. Η καθηγήτρια του Παντείου Β. Γεωργιάδου, που μελετά την ευρωπαϊκή και εγχώρια εξωσυστημική δεξιά, σημειώνει ότι από τη δεκαετία του '90 η ακροδεξιά χρησιμοποιεί πιο δυναμικά απ' οποιαδήποτε άλλη συσσωμάτωση το συγκεκριμένο μέσο, εστιάζοντας το ενδιαφέρον της στα ζητήματα που έχουν να κάνουν με τις ιδεολογικές αναφορές της (μεταναστευτικό, φυλετικό, εθνική ομοιογένεια, ισλαμοφοβία, ευρωσκεπτικισμός κ.ά).

Ακόμη είναι πολύ νωρίς να καταλήξουμε σε συμπεράσματα, ωστόσο μπορούμε να υποθέσουμε ότι αυτό συμβαίνει γιατί το Διαδίκτυο τη βοηθάει να έρθει σε επαφή με ανθρώπους που έχουν τις ίδιες απόψεις και να συντονίσει τη δράση τους, της εξασφαλίζει ανωνυμία προστατεύοντάς την από το δημόσιο στιγματισμό, της δίνει την ευκαιρία με το δημαγωγικό ακτιβισμό της να ψαρέψει στα θολά νερά, απευθυνόμενη σε ευρύτερα ακροατήρια, που δεν μπορεί να το κάνει με τα δικά της όργανα ή γιατί δεν έχει πρόσβαση στα καθιερωμένα ΜΜΕ, βγάζοντάς την έτσι από το περιθώριο.

Τα νέα μέσα επικοινωνίας μπορούν να χρησιμοποιηθούν και για καλό και για κακό: δίνουν υπόσταση στις αδέσποτες φωνές, προσφέρουν βήμα και στις πιο εικονοκλαστικές ιδέες νοθεύοντας τις συναινετικές καθεστωτικές σούπες, γίνονται μοχλοί κινητοποίησης για προοδευτικές ανατροπές, αλλά και ιμάντες για τη διάδοση σκοταδιστικών απόψεων, για τη χειραγώγηση και τον εκμαυλισμό συνειδήσεων. Ο αφορισμός και η αποθέωσή τους είναι εξίσου επιπόλαιες προσεγγίσεις.

Το τέλος του παιχνιδιού

Γιάννης Πρετεντέρης
Δημοσιογράφος
Άρθρο του στην εφημερίδα "Το Βήμα" - 10/1/2010


Υπάρχει μια απλή διαπίστωση στην οποία συγκλίνουν όλοι οι υπουργοί που συνομίλησαν με τους ελεγκτές της Ευρωπαϊκής Ενωσης: Αυτή τη φορά, δεν αστειεύονται. Και μας ζητούν όχι απλώς να πάρουμε σοβαρά τα χάλια μας αλλά να κάνουμε και κάτι σοβαρό για να τα διορθώσουμε.

Αυτό συμβαίνει για πολλούς λόγους. * Επειδή όντως φοβούνται μήπως η Ελλάδα αποδειχθεί Κερκόπορτα αποσταθεροποίησης του ευρώ.

* Επειδή θέλουν να στείλουν μήνυμα και σε άλλους υποψήφιους χαβαλέδες της ευρωζώνης.

* Επειδή μας έχουν βαρεθεί- και μη θεωρήσετε ότι αυτό είναι λιγότερο σημαντικό από τα δύο προηγούμενα... Ποιο είναι το αποτέλεσμα; Οτι η Ευρωπαϊκή Ενωση δεν περιορίζεται σε υποδείξεις αλλά αμφισβητεί πλέον ευθέως μια βασική παραδοχή της ελληνικής πολιτικής: Την παραδοχή ότι η οικονομική πολιτική είναι μέσο άσκησης εκλογικής επιρροής και εξυπηρέτησης κομματικών στόχων. Αυτό, κάποιοι ανεγκέφαλοι το ονομάζουν «αμφισβήτηση της κυριαρχίας της ελληνικής κυβέρνησης».

Σιγά την είδηση! Η δημιουργία της ΟΝΕ έχει εκχωρήσει τους βασικότερους μοχλούς άσκησης οικονομικής πολιτικής σε ένα υπερεθνικό σύνολο στο οποίο μετέχει και η Ελλάδα. Ο λόγος είναι απλός: Δεν μπορεί να υπάρξει κοινό νόμισμα με αποκλίνουσες οικονομικές πολιτικές. Το ένα προϋποθέτει το άλλο. Και από τη στιγμή που το ευρώ είναι ένας συνεταιρισμός, οι υπόλοιποι συνεταίροι έχουν εύλογο συμφέρον και ενδιαφέρον να μην αφήνουν καμία Ελλάδα να κάνει του κεφαλιού της.

Ολα τα άλλα, επιστρέψτε μου να πω, είναι καθρεφτάκια για ιθαγενείς. Απλώς τώρα η ελληνική πολιτική τάξη είναι υποχρεωμένη να στραφεί στους ψηφοφόρους και να τους εξηγήσει ότι το κοινωνικό νταραβέρι που ήξεραν πρέπει να λάβει τέλος. Η οικονομική σταθερότητα και ανάπτυξη προέχουν των πελατειακών λογαριασμών.

Κανονικά, αυτή η καθαρή εξήγηση με την ελληνική κοινωνία θα έπρεπε να έχει γίνει ήδη από το 2000. Δεν έγινε, καθυστέρησε και τώρα έρχεται να επιβληθεί στις χειρότερες δυνατές συνθήκες. Η κυβέρνηση του ΠαΣοΚ δεν καλείται απλώς να απαρνηθεί μια προεκλογική ρητορική αλλά να παραιτηθεί και από τον τρόπο που πολιτεύονται και τα δύο κόμματα εξουσίας τα τελευταία 35 χρόνια. Δεν είναι απλό, δεν είναι εύκολο και γι΄ αυτό κατανοώ και τους δισταγμούς και τις αντιδράσεις.

Μόνο που η επιβολή είναι τελικώς εξυγιαντική. Η λογική τού «άλλα λέμε, άλλα εννοούμε, άλλα κάνουμε» που κατέληγε τελικώς «να μην κάνουμε τίποτα» θα έπρεπε εξ ορισμού να φέρει κάποια ημερομηνία λήξης. Δεν συνέβη. Και από τη στιγμή που δεν καταφέραμε να τελειώσουμε το παιχνίδι μόνοι μας, έρχεται τώρα να σφυρίξει λήξη ο διαιτητής. Πάλι καλά, προσθέτω εγώ.

Αθώες είναι μόνον οι πέτρες;

Γιάννης Πανούσης
Καθηγητής Πανεπιστημίου Αθηνών
Άρθρο του στην εφημερίδα "Ελευθεροτυπία" - 4/1/2010


Το φως τέλειο δώρημα ή ευτελές παιχνίδι;

Θαν. Παπαθανασόπουλος. Ποιήματα

Αγαπητό στο κοινό, αλλά όχι στους λογοτεχνικούς κύκλους, το αστυνομικό μυθιστόρημα συνδυάζει αρχέτυπες μορφές δράσης και περιπέτειας με σύγχρονα πολιτισμικά υλικά, ώστε η «φυγή από την πραγματικότητα» να μη διαρρηγνύει και το πλαίσιο της πραγματικότητας (κι έτσι να επιτυγχάνεται η μερική έστω ταύτιση ηρώων και αναγνωστών). Η ανάγνωση αστυνομικών μυθιστορημάτων δεν τοποθετείται πλέον «ανάμεσα στο τσιγάρο και το σταυρόλεξο». Λογοτέχνες όλων των κατηγοριών και των ειδών εξασκούνται στη συγγραφή μυστηρίων και μυθοκεντρικών stories (κινούμενοι συνήθως γύρω από πολιτικές ίντριγκες).

ΟΙ ΗΘΙΚΕΣ πεποιθήσεις και αρχές των πολιτικών, οι σχέσεις διαπλοκής και πολιτικής, οι συγκαλύψεις από πρόσωπα «υπεράνω υποψίας» αυξάνουν το δημόσιο ενδιαφέρον ν' ασχολείται με το έγκλημα [ιδίως τα απολύτως πρωτοφανή και ανεξήγητα] και το δημόσιο αίσθημα ν' αναζητεί τις «υπόγειες» συνθήκες και περιστάσεις. Ολοι πιστεύουν ότι πίσω από την «κεντρική πολιτική σκηνή» κρύβονται άλλες μικρότερες σκηνές (με τα ίδια ή διαφορετικά πρόσωπα). Το ερώτημα «ποιος ωφελείται» (cui bono) που συνδέει κίνητρα και (εγκληματικές) πράξεις στοχεύει συχνά προς την upper class. Το αστυνομικό μυθιστόρημα είναι συχνά «παλίμψηστο» γιατί μέσα από το κείμενό του και τις ιστορίες του κρύβονται ή αναδύονται άλλα κείμενα κι άλλες ιστορίες.

ΔΕΝ ΕΛΕΓΧΟΥΜΕ πλέον τη σκοτεινή μας πλευρά μέσω μόνον «ενός ηθικού γυροσκοπίου», ούτε αναλισκόμαστε σε ατέρμονες και αδιέξοδες ηθικολογίες αλλά ψάχνουμε στον ευρύτερο πολιτικό χώρο να εντοπίσουμε αυτούς που δεν θέλουν να τιμωρηθεί ο ένοχος γιατί είναι κοντινό κι αγαπητό πρόσωπο (ίσως και συν-ένοχος).

ΟΙ ΑΝΤΙΘΕΣΕΙΣ, οι πιθανές εξελίξεις, το δυνητικό και το προσδοκώμενο και η (οριστική;) επικράτηση του καλού κινούνται συχνά μέσα σ' έναν λογικό ή ηθικό ή και πολιτικό κομφορμισμό. Τελικά, βέβαια, τίποτα δεν απειλεί τη διαμορφωμένη κλίμακα αξιών παρά τους κινδύνους που διατρέχουν οι ήρωες. «Ο κόσμος επανέρχεται στην αρχική του αθωότητα».

ΟΙ ΑΝΘΡΩΠΟΙ σκοτώνονται. Οι μνήμες όχι πάντα. Οι πραγματικοί ένοχοι σχεδόν ποτέ.

ΑΚΟΜΑ λοιπόν και αν η αστυνομική λογοτεχνία είναι ένα «παίγνιο» στο οποίο συμμετέχουν συγγραφέας-ήρωες-αναγνώστης, ένα είδος σκακιού, όπου οι συνθήκες και οι κινήσεις είναι τόσο ασυνήθιστες ώστε «να υπερβαίνουν ακόμα και την επινοητικότητα του μυθιστοριογράφου», τούτο δεν ερμηνεύεται ενιαία. Άλλοτε σημαίνει ότι όλα «είχαν λόγο να συμβούν» κι άλλοτε ότι τίποτα δεν ήταν προβλέψιμο. Η πρόσθετη κίνηση πάντοτε έχει την κρίσιμη αξία. Όποιος (συγγραφέας-ήρωας-αναγνώστης) αν την επιχειρήσει πρώτος, θα είναι ο τελικός «νικητής».

ΥΓ.: Οποιαδήποτε ομοιότητα με τις υποθέσεις Κοσκωτά και Siemens είναι εντελώς συμπτωματική.

Το Ιράν είναι χώρα διχασμένη

Ζαν-Μαρί Κολομπανί
Δημοσιογράφος, πρώην διευθυντής της εφημερίδας «Le Μonde»
Άρθρο του στην εφημερίδα "Το Βήμα" - 3/1/2010


Από τις 12 Ιουνίου, όταν επανεξελέγη, με τρόπο κάθε άλλο παρά αδιαμφισβήτητο, πρόεδρος του Ιράν ο Μαχμούντ Αχμαντινετζάντ , οι διαμαρτυρίες δεν έχουν σταματήσει στη χώρα. Πρέπει να σημειώσουμε ότι η σύγκρουση μεταξύ καθεστωτικών και μεγάλης μερίδας Ιρανών οι οποίοι καταψήφισαν τον ως τότε πρόεδρο υποστηρίζοντας τον πρώην πρωθυπουργό- κατά τη διάρκεια του πολέμου με το Ιράκ Μιρχοσεΐν Μουσαβί ήταν ιδιαίτερα αμφίρροπη. Σύγκρουση η οποία γινόταν όλο και πιο βίαιη όσο η εκλογική νοθεία καθίστατο πιο προφανής. Μια νοθεία που με τη σειρά της αποτέλεσε το προκάλυμμα ενός πραξικοπήματος. Υστερα από εκείνη την ημερομηνία η ιρανική κοινωνία δεν σταμάτησε να διαδηλώνει. Πρωτοπόροι αυτών των διαδηλώσεων είναι η νεολαία και ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού που παραμένει πιστό στις αξίες της Ισλαμικής Δημοκρατίας, την οποία άλλωστε δεν αποκηρύσσει αλλά επιθυμεί τον εκσυγχρονισμό της. Πώς θα μπορούσε άλλωστε να συμβαίνει κάτι διαφορετικό όταν ηγετική φυσιογνωμία αυτού του κινήματος είναι ο Μουσαβί, ο οποίος αποτελεί εμβληματική προσωπικότητα της πολιτικής ζωής. Ωστόσο παρά το μέγεθός της η ιρανική αντιπολίτευση παραμένει διχασμένη, σχεδόν διασπασμένη. Από τη μία πλευρά βρίσκεται η πιο ριζοσπαστική μερίδα που ζητεί ελευθερία και από την άλλη υπάρχουν ομάδες που ζητούν μια φιλελεύθερης κατεύθυνσης μεταρρύθμιση ενός συστήματος του οποίου η νομιμότητα υποτίθεται ότι πηγάζει από τους θρησκευτικούς ηγέτες και τη λαϊκή εντολή, όμως το τελευταίο διάστημα επιβάλλεται διά της βίας. Ετσι μόνο μπορούμε να περιγράψουμε τις αιματηρές συγκρούσεις του περασμένου Σαββατοκύριακου που ξέσπασαν με αφορμή τη θρησκευτική εορτή στη μνήμη του ιμάμη Χουσεΐν. Η αναφορά στον θάνατο του Χουσεΐν το 680 μ.Χ. φέρει διπλό συμβολισμό, καθώς το μαρτύριο που υπέστη από τον στρατό των Ομεϊαδών ταυτίστηκε - στα συνθήματα των διαδηλωτών- με τις διώξεις του ηγέτη της σημερινής αντιπολίτευσης Μουσαβί.

Δεν είναι όμως μόνο η αντιπολίτευση διχασμένη, είναι και η ηγεσία της χώρας. Αυτό έγινε αντιληπτό κατά τη διάρκεια των συζητήσεων για τα πυρηνικά η οποία δίχασε την κυβερνώσα ελίτ. Είχαμε ως πρόσφατα την εντύπωση ότι ο Αχμαντινετζάντ ήταν ο πρώτος μεταξύ των «γερακιών» του Ιράν. Ωστόσο η χειρ βοηθείας που έτεινε ο Μπαράκ Ομπάμα και οι διαπραγματεύσεις με τη διεθνή κοινότητα είχαν ως αποτέλεσμα μια πρώτη συμφωνία για τα πυρηνικά: στο εξής το «ελαφρώς» εμπλουτισμένο από το Ιράν ουράνιο θα μεταφέρεται στη Γαλλία και στη Ρωσία, προτού καταλήξει και πάλι στο Ιράν, ώστε να διασφαλίζεται ότι δεν θα χρησιμοποιείται για πολεμικούς σκοπούς. Ωστόσο σε αυτή τη συμφωνία αντιτάχθηκε ο πρόεδρος του ιρανικού Κοινοβουλίου, ένας πολιτικός που συγκαταλέγεται μεταξύ των αντιπάλων του Αχμαντινετζάντ και θεωρείται υπέρμαχος της προσέγγισης με τη Δύση. Ηταν ο ίδιος όμως που κατηγόρησε τον ιρανό πρόεδρο για υποχωρητικότητα προτάσσοντας μια πιο σκληρή γραμμή. Το πυρηνικό ζήτημα χρησιμοποιείται κατά το δοκούν από τις διάφορες παρατάξεις των σιιτών που βρίσκονται στην εξουσία: ο καθένας προσπαθεί να πυροδοτήσει τα εθνικιστικά αντανακλαστικά με σκοπό να διαμορφώσει ξεχωριστή ομάδα γύρω από τον εαυτό του. Το κρίσιμο ερώτημα είναι αν κάποια από αυτές τις φατρίες θα διαχωρίσει τη θέση της μπροστά στις συνεχιζόμενες διαμαρτυρίες.

Προς το παρόν η εξουσία του ανώτατου θρησκευτικού ηγέτη Χαμενεΐ και του βασικού του φερεφώνου, του προέδρου Αχμαντινετζάντ, προσομοιάζει στις μεθόδους των ναζιστών, όπως επισημαίνουν μέλη της αντιπολίτευσης που ζουν εξόριστα στο εξωτερικό: Τα τηλεοπτικά κανάλια έδειξαν μέλη της πολιτοφυλακής να μαζεύουν διαδηλωτές και να τους «φορτώνουν» στις μοτοσικλέτες τους. Μια άλλη ένοπλη ομάδα, οι Φρουροί της Επανάστασης, φαίνεται ότι στεγάζει τον πιο σκληρό πυρήνα του συστήματος. Οσο για τον τακτικό στρατό, παραμένει προς το παρόν εντός των πλαισίων της νομιμότητας, χωρίς να είναι γνωστό αν υπάρχουν στους κόλπους του φυγόκεντρες δυνάμεις.

Σε αυτές τις διαιρέσεις θα πρέπει να συνυπολογίσουμε και τις εθνικές μειονότητες. Σπανίως γίνεται αναφορά σε αυτές, διότι οι γειτονικές χώρες του Ιράν φοβούνται τυχόν εξάπλωση αποσχιστικών τάσεων στα εδάφη τους. Ωστόσο αυτή η τάση είναι υπαρκτή. Σε όλες τις εθνικές μειονότητες που κατοικούν στο ΙράνΚούρδοι, Βαλούχοι, Αραβεςαντιστοιχούν αυτονομιστικά κινήματα που μάχονται κατά της κυριαρχίας των Περσών. Συνολικά αυτές οι μειονότητες αποτελούν κάτι περισσότερο από το 40% του πληθυσμού της χώρας. Δύο εξ αυτών, οι Κούρδοι και οι Βαλούχοι, είναι σουνίτες. Για τις συγκεκριμένες ομάδες λοιπόν το ζήτημα δεν είναι μόνο η παραδοσιακή διεκδίκηση μεγαλύτερου μεριδίου από τον πλούτο των φυσικών πηγών και η ανάπτυξη των περιοχών τους αλλά και η άρνηση της κυριαρχίας των σιιτών. Οι ΗΠΑ θεωρούνται προφανώς ύποπτες για ενίσχυση αυτών των αυτονομιστών, τους οποίους, αντιθέτως, προσπαθούν να αναχαιτίσουν το Ιράκ και η Τουρκία λόγω της παρουσίας κουρδικών μειονοτήτων στα εδάφη τους. Μάλιστα σε αρκετές περιπτώσεις οι Φρουροί της Επανάστασης συγκρούονται με αυτονομιστικές ομάδες, ιδιαίτερα με αυτές που βρίσκονται στο Βαλουχιστάν ή στη μεθόριο με το κουρδικό τμήμα του Ιράκ, και συγκροτούν ένοπλες ομάδες.

Εκτός από τις μαζικές διαμαρτυρίες στους δρόμους της ιρανικής πρωτεύουσας και τις αντίστοιχες που πραγματοποιούνται στις μεγαλύτερες πόλεις της χώρας, η αποστροφή που μπορούν να προκαλέσουν στον πληθυσμό της επαρχίας οι εικόνες μιας θρησκευτικής γιορτής που μετατρέπεται με τη βίαιη καταστολή σε λουτρό αίματος δεν αποκλείεται να πυροδοτήσει αναταραχές στις περιοχές των μειονοτικών που αδημονούν για ξεσηκωμό. Ολα αυτά τα στοιχεία συνθέτουν την εικόνα μιας πραγματικής αλλαγής που θα μπορούσε να εκτυλιχθεί στο Ιράν.

Προς το παρόν ο τρόπος που πραγματοποιούνται οι διαδηλώσεις θυμίζει την πρώτη Ιντιφάντα των Παλαιστινίων. Και δεν μπορούμε παρά να επισημάνουμε ότι υπάρχουν ήδη στοιχεία που προοιωνίζονται μια ακόμη πιο ριζική σύγκρουση. Ωστόσο σε αυτό το στάδιο κανένας δεν μπορεί να προβλέψει πού μπορεί να φθάσει.

Καταλαβαίνουμε τι γίνεται πέρα από τη μύτη μας ;

Κ. Παπανικολάου
Αρθρογράφος
Άρθρο του στην εφημερίδα "Απογευματινή" - 28/12/2009


Πριν από λίγα χρόνια, ο Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος είχε εξηγήσει σε δημοσιογράφο: «Είναι εκ του πονηρού οι φωνές που προτείνουν να μεταφερθεί στο… Άγιο Όρος, ακόμα και στη… Γενεύη, η έδρα του Πατριαρχείου για να απαλλαγεί από την αφόρητη κατάσταση την οποία υφίσταται.

Όσοι τα λένε αυτά γνωρίζουν πολύ καλά ότι έτσι αυτομάτως θα έπαυε να είναι Οικουμενικό το Πατριαρχείο, αφού την ιδιότητα αυτή, κατά τους Συνοδικούς Κανόνες, αντλεί από το ότι είναι το Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως».

Και ο δημοσιογράφος ανατρίχιασε σκεπτόμενος την πιθανή εξέλιξη να εκμεταλλευθεί η Τουρκία αυτή τη μεταφορά, αν ποτέ αφρόνως γινόταν, και να εγκαταστήσει ένα δικό της «Οικουμενικό Πατριάρχη» στην Κωνσταντινούπολη, νομιμοποιημένη… από τους Συνοδικούς Κανόνες!

Αυτό μπορεί να φαντάζει αδύνατο μόνο σε αφελείς και ανιστόρητους, πρώτον διότι ιστορικά έχει επιχειρήσει να… κατασκευάσει δικό της «Πατριάρχη» και δεύτερο διότι αυτή είναι η τουρκική πολιτική όπως αποδείχθηκε και το 1974, όπου εκμεταλλεύθηκε το ανόητο και αδιανόητο ελληνοκίνητο -από την Ιωαννιδική δικτατορία- πραξικόπημα κατά του Προέδρου, τότε, Μακαρίου και επενέβη ως… εγγυήτρια της κυπριακής νομιμότητας (!) δύναμη, για να καταλάβει και να κρατήσει ως σήμερα μεγάλο κομμάτι της Κύπρου.

Τι είναι αυτό όμως που οδήγησε τον ιδιαίτερα προσεκτικό Οικουμενικό Πατριάρχη στην κραυγή απόγνωσης που διαπέρασε τη γη, παραμονές Χριστουγέννων, μέσα από το παγκόσμιας διάχυσης αμερικανικό πρακτορείο ειδήσεων CBS;

Μετέδιδε σχετικά ο Α. Ελλις από τις ΗΠΑ: «Οι υπεύθυνοι της εκπομπής που είχαν μεταβεί στην Τουρκία και συνάντησαν τον Πατριάρχη Βαρθολομαίο δηλώνουν ακόμη και σήμερα γοητευμένοι από το ήθος, την απλότητα και την ανθρωπιά του, αλλά και συγκλονισμένοι από τις αδικίες που υφίσταται και τις κακουχίες που υπομένει.

Δύσκολα μπορεί να αγνοήσει κανείς την επώδυνη εξομολόγηση του ηγέτη της Ορθοδοξίας ότι αισθάνεται «σταυρωμένος» και «πολίτης δεύτερης κατηγορίας».

Γι’ αυτό ο Πατριάρχης του γένους και της υφηλίου, ανέδειξε το βαρύ πρόβλημα, αναγκάζοντας ακόμα και τη μεγαλύτερη τουρκική εφημερίδα «ΖΑΜΑΝ» να γράψει: «Αυτός, τον οποίο στην Τουρκία θεωρούν θρησκευτικό ηγέτη μιας μικρής μειονότητας, αναγνωρίζεται από 300 εκατομμύρια ανθρώπων ως ο πνευματικός τους ηγέτης. Σε κανένα Τούρκο ηγέτη δεν πρόκειται να αποδοθούν οι τιμές και ο σεβασμός που αποδόθηκαν στην Ουάσιγκτον στον Πατριάρχη Βαρθολομαίο… Ας ξεπεράσουμε παρωχημένες και κοντόφθαλμες αντιλήψεις και κοινωνικά ψυχολογικά εμπόδια…».

Εμείς εδώ τα καταλαβαίνουμε αυτά;

Φοβού τους ναούς και δώρα φέροντες

Γ. Παπαδόπουλος Τετράδης
Αρθρογράφος
Άρθρο του στην εφημερίδα "Ελευθεροτυπία" - 25/12/2009


Η ελληνόκτητη ναυτιλία πέρασε στη δεύτερη θέση παγκοσμίως, σε συνολική χωρητικότητα πλοίων, πίσω από την Ιαπωνία. Μην ανησυχείς. Τα πλοία βυθίζονται, οι πλοιοκτήτες σπανίως.

Επίσης, δεν πρέπει να δημιουργείται η εντύπωση ότι η χώρα έχασε την πρώτη θέση στους ωκεανούς. Εξουσιάζει τον πάτο τους.

Σύμφωνα με δέσμευση του αναπληρωτή υπουργού Άμυνας Π. Μπεγλίτη, δεν θα καταργηθεί η αυτοτελής φορολόγηση με 5% και δεν θα μπει στη φορολογική κλίμακα όλων των φορολογούμενων το επίδομα υψηλής επικινδυνότητας (υψηλού κινδύνου, στην κανονική ελληνική γλώσσα) που παίρνουν 8.000 στρατιωτικοί των ενόπλων δυνάμεων. Αυτό έλειπε. Το γράφει και το εθνόσημό τους: Είς οιωνός άριστος, αμύνεσθαι περί πάρτης.

Για ενενηκοστή τέταρτη φορά οι ηγεσίες των υπουργείων Υγείας και Οικονομίας υπόσχονται ότι σύντομα θα ρυθμίσουν τα χρέη των νοσοκομείων. Το πρόβλημα με τους πολιτικούς είναι ότι ασχολούνται πάντα με τα χρέη των άλλων ανεπιτυχώς, όπως και με το χρέος το δικό τους.

Με νέα εγκύκλιο γίνεται υποχρεωτική η ασφάλιση ηλεκτρολόγων, υδραυλικών, εμπορικών αντιπροσώπων, λογιστών, ξενοδόχων, πρατηριούχων και άλλων επαγγελματιών στον Οργανισμό Ασφάλισής τους, στον οποίο δεν πλήρωναν εισφορές, δηλώνοντας ως έδρα της επιχείρησης περιοχές με πληθυσμό κάτω των 2.000 κατοίκων για να έχουν απαλλαγή. Με τόσα παράθυρα αναρωτιέσαι αν η χώρα έχει πόρτα.

Στην Κοπεγχάγη ο Ομπάμα κάλεσε προφορικά τον Γιώργο Παπανδρέου να τον επισκεφθεί στις ΗΠΑ. Θα είναι μία ακόμα βίζιτα έλληνα πρωθυπουργού.

Ο πατριάρχης Βαρθολομαίος σε συνέντευξή του, που είχε θαμμένη από τον Μάιο το CBS, δήλωσε ότι σταυρώνεται μερικές φορές από το τουρκικό κράτος η ελληνική κοινότητα της Κωνσταντινούπολης.

Με ένα κείμενο ανούσιου συμβιβασμού, χωρίς δεσμεύσεις, τέλειωσε η διάσκεψη για το κλίμα στην Κοπεγχάγη. Αυτά συμβαίνουν όταν συνέρχονται οι εγκληματίες για να αποφασίσουν ποιος είναι ο εγκληματίας.

Με εντολή του προέδρου της Γεωργίας Σαακασβίλι, αναντινάχτηκε το μνημείο των ηρώων του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, γιατί θύμιζε τις μέρες της Σοβιετικής Ενωσης. Ενώ προτιμά να θυμίζει τις μέρες της ναζιστικής Γερμανίας.

Εφυγε στα 93 ο Γιάννης Μόραλης, που με τους Ν. Χατζηκυριάκο-Γκίκα, Γ. Τσαρούχη, Ν. Νικολάου και Ν. Εγγονόπουλο ίδρυσε την καλλιτεχνική ομάδα «Αρμός» της μοντέρνας τέχνης.

Ο Αρειος Πάγος παραπέμπει στη δικαιοσύνη, που δεν προλαβαίνει να διεκπεραιώσει σε σύντομο χρόνο ούτε τις τρέχουσες υποθέσεις της, τη Δίκη των «6» για αναψηλάφηση. Κατά τα άλλα, είναι βαρυφορτωμένοι οι δικαστές και έχουν ανάγκη επιδομάτων.

Με νομοσχέδιο δίνεται η δυνατότητα σε μετανάστες δεύτερης γενιάς να αποκτήσουν την ελληνική ιθαγένεια αν έχουν γεννηθεί ή φοιτήσει σε σχολεία εδώ. Η Ελλάδα θα γίνει πλουσιότερη όταν θα είναι τιμή της να έχουν τα διαβατήριά της οι 1.000.000 ξένοι, που μαζεύουν την παραγωγή της, χτίζουν τα σπίτια της και γηροκομούν τους γονείς της.

Το Διοικητικό Πρωτοδικείο της Αθήνας διέταξε την ακύρωση της έκτακτης εισφοράς, που επιβλήθηκε από την προηγούμενη κυβέρνηση, γιατί είναι αντισυνταγματική. Οχι η κυβέρνηση, η εισφορά.

Η επόμενη κωμωδία θα παιχτεί όταν -και αν- επιστραφούν τα χρήματα το 2019, όταν τελεσιδικήσει η απόφαση, μετά τις προσφυγές, εφέσεις, αντεφέσεις και πάει κορδόνι. Υγεία να 'χετε.

Ιάπωνες ερευνητές ανακοίνωσαν ότι οι ηλικιωμένοι που καταναλώνουν αρκετά φλιτζάνια πράσινο τσάι την ημέρα έχουν λιγότερες πιθανότητες να εκδηλώσουν κατάθλιψη. Δεν προλαβαίνουν από το βράσε-φτιάξε-πιες.

Στις προτάσεις του υπουργείου Εργασίας περιλαμβάνονται επιβολή νέου φόρου σε επιχειρήσεις και φυσικά πρόσωπα με υψηλό εισόδημα, για τη χρηματοδότηση του συνταξιοδοτικού συστήματος. Που έχει ληστευτεί από επιχειρήσεις και πολιτικά πρόσωπα με υψηλό εισόδημα.

Και ο Γιώργος Παπανδρέου έφερε τον αρχιεπίσκοπο Ιερώνυμο στο υπουργικό συμβούλιο. Για ξεμάτιασμα.

Αποδείξεις για κάθε αγορά και υπηρεσία πρέπει να μαζεύουν οι φορολογούμενοι από την 1η Ιανουαρίου για να μειωθεί ο φόρος εισοδήματός τους. Να δω ποιο εφοριακό σύστημα θα τις ελέγξει αυτές τις αποδείξεις και πόσο ΦΠΑ θα συγκεντρώσεις από τις διασταυρώσεις.

Και η Moody's υποβάθμισε κατά μία μονάδα την πιστοληπτική ικανότητα της χώρας. Τριχομονάδα.

Τέλος, ο πατήρ Τιμ Τζόουνς, προκαθήμενος του ναού των Αγίων Λαυρεντίου και Χίλντας, σε χωριό της Υόρκης, στη βόρεια Βρετανία, συμβουλεύει τους ενορίτες να κλέβουν κατά προτίμηση από μεγάλες αλυσίδες πολυκαταστημάτων και όχι από τα συνοικιακά μικρομάγαζα.

ΥΓΛοιπόν, κάθε φανερός φορολογούμενος πλήρωσε για το οικονομικό έτος 2009: * Φόρο εισοδήματος βάσει της κλίμακας φορολογίας, με συντελεστή μέχρι 40%.

* Προκαταβολή φόρου, που αντιστοιχεί σε 55% του επιπλέον φόρου, για όσους είχαν εισόδημα υψηλότερο από του προηγούμενου έτους.

* Εκτακτη εισφορά για εισόδημα πάνω από 60.000 ευρώ.

* Ενιαίο Τέλος Ακινήτου 1 τοις χιλίοις επί της αντικειμενικής αξίας για την ακίνητη περιουσία και έκτακτη εισφορά επί του Ενιαίου Τέλους Ακίνητης Περιουσίας του 2009 με συντελεστή από διπλάσιο ως εννεαπλάσιο.

* Αν ιδιοκατοικεί, έχει δεύτερο σπίτι και τα δύο μαζί είναι 200 τετραγωνικά και πάνω (η μισή Ελλάδα) πλήρωσε φόρο για εισόδημα ιδιοκατοίκησης! (Οχι η μισή Ελλάδα· μόνο οι ηλίθιοι).

* Επιπλέον 1,5%-3,5% χαράτσι αν τμήμα του εισοδήματός του προήρθε από νοίκια.

* Τέλος Ακίνητης Περιουσίας, δημοτικό φόρο και δημοτικά τέλη κάθε δίμηνο στο λογαριασμό της ΔΕΗ.

* Πρόσθετο φόρο για τα 11 ανέλεγκτα έτη (1997-2007) αν έχει υποβάλει δήλωση Φόρου Μεγάλης Ακίνητης Περιουσίας.

Και μέχρι στιγμής δεν έχουμε δει ούτε έναν φοροφυγά να εντάσσεται στη φορολογία και ούτε έναν με προνομιακή φορολογία να εντάσσεται σε μία ισότιμη, ενιαία, δίκαιη φορολογία.

Δεν πληρώνω, δεν πληρώνω

Γιάννης Μαρίνος
Αρθρογράφος
Άρθρο του στην εφημερίδα "Το Βήμα" - 25/12/2009


Αφότου το θεατρικό έργο του Ντάριο Φο «Δεν πληρώνω, δεν πληρώνω» εισχώρησε στο DΝΑ κάθε Ελληνα, όλες οι πολιτικές παρατάξεις θεωρούν εθνική προτεραιότητα τη μέριμνά τους υπέρ της μη πληρωμής φόρων, δασμών, ασφαλιστικών εισφορών, προστίμων πάσης φύσεως, δανείων ιδιωτών ή τραπεζών. Και ας δανείζουν οι τελευταίες κυρίως τα δικά μας λεφτά, λίγα ή πολλά, που καταθέτουμε σε αυτές. Είναι αυτό νόμιμο και ηθικό; Οι ξένοι δανειστές μας διαφωνούν και μας ζορίζουν. Αλλά και οι ελληνικές τράπεζες προειδοποιούν για επικίνδυνες εξελίξεις. Σχετικό αντίλογο διατυπώνει και ο αναγνώστης μου καθηγητής Σάββας Τιμονίδης, τον οποίο έκρινα χρήσιμο να φιλοξενήσω στη στήλη μου, έστω και αν ενοχληθούν όσοι πήραν εορτοδάνεια με την προσδοκία της μη επιστροφής τους:

Τελευταία γινόμαστε μάρτυρες γεγονότων που σίγουρα θα επιφέρουν αλλαγές στον τρόπο λειτουργίας της κοινωνίας μας.Ηδη δαιμονοποιήσαμε τις κακές τράπεζες και σχεδόν αγιοποιήσαμε τους καημένους τους οφειλέτες. Κατάργησαν την προσωποκράτηση για χρέη προς τους ιδιώτες και τελευταία και προς το Δημόσιο. Απαγόρεψαν τις κατασχέσεις για κάποιο χρονικό διάστημα αρχικά για κατασχέσεις ως 30.000 ευρώ και τελευταία ως 200.000
ευρώ.

Ετσι φτάσαμε στο σημείο να μην προχωρούν οι πλειστηριασμοί γιατί δεν βρίσκονται αγοραστές και 9 στους 10 αναβάλλονται κατά δήλωση της προέδρου των συμβολαιογράφων. Συνέπεια αυτού είναι να μην μπορούν να πάρουν τα λεφτά τους ούτε με πλειστηριασμό όσοι έχουν να παίρνουν είτε από δάνεια είτε από ενοίκιαείτε από άλλα χρέη! Φθάσαμε στο σημείο η νέα κυβέρνησή μας να σκέφτεται ακόμη και να χαρίσει τα δάνεια ορισμένων! Ωθεί, δηλαδή,τους έλληνες πολίτες που έχουν κάποια χρέη να μην τα πληρώνουν. Εκεί μάλιστα που δεν μπορείς να πάρεις τα λεφτά σου με τίποτε είναι όταν ο οφειλέτης δεν έχει ακίνητη περιου σία. Δεν υφίσταται καμία, μα καμία τιμωρία.

Ερχόμαστε τώρα σε ένα άλλο σλόγκαν που επικρατεί από κάποιους λαϊκίζοντες και από τον απλό λαό που δε γνωρίζει πολλά. Λένε λοιπόν ότι «η ανάλγητη τράπεζα πήρε το σπίτι του καημένου που έχει και δύο, τρία κτλ. παιδιά». Μα αυτοί που τα λένε αυτά δεν γνωρίζουν ότι το σπίτι του οφειλέτη δεν είναι δικό του παρά μόνο όταν εξοφληθεί πλήρως; Οι τράπεζες, όπως είναι γνωστό, δεν είναι κοινωνική πρόνοιααλλά επιχειρήσεις που εμπορεύονται το χρήμα, ενισχύουν, με το αζημίωτο φυσικά, τις βιομηχανίες, το εμπόριο, τις βιοτεχνίες για να λειτουργήσουν και να έχει δουλειά ο κόσμος.

Αλλά και τους πολίτες για να αγοράσουν σπίτι, μαγαζί ή ό,τι άλλο θέλουν. Δίνουν τα χρήματά τους και βάζουν υποθήκη το ακίνητο που αγοράστηκε με τα χρήματα αυτά για να εξασφαλιστούν ότι θα τα πάρουν πίσω. Σου δίνουν την ευχέρεια να αποπληρώσεις το δάνειο σε μηνιαίες δόσεις σε 20, 30 ή περισσότερα χρόνια. Ετσι η τράπεζα παίρνει τα χρήματά της πίσω και ένα κέρδος το οποίο έχει προσυμφωνηθεί. Από αυτό το κέρδος πληρώνονται οι χιλιάδες υπάλληλοι της τράπεζας, τα έξοδα συντήρησης των κτιρίων, τα ενοίκια, οι φόροι προς το Δημόσιο και ό,τι περισσεύει ένα μέρος από αυτό μοιράζεται στους χιλιάδες μετόχους ως μέρισμα. Να λοιπόν που, παρά το γεγονός ότι οι τράπεζες είναι εμπορικές επιχειρήσεις, κάνουν και κοινωνικό έργο.

Αυτά τα ανεξόφλητα δάνεια κυμαίνονται ως τώρα σε ένα ποσοστό 3%-5% του συνόλου.Σκεφθείτε λοιπόν τι έχει να γίνει αν αυτό το ποσοστό φτάσει στο 8%-10%; Αν αυτό κρατήσει δύο-τρία χρόνια, πολλές από αυτές θα πτωχεύσουν και θα κλείσουν».

Αρκεί- προσθέτω εγώ- οι τράπεζες να μην παρασύρουν τους αφελείς και τους άσωτους με παραπλανητικές διαφημίσεις και να μην πνίγουν αναξιοπαθούσες μικροεπιχειρήσεις.

Τα ψέματα τελείωσαν

Αλέξης Παπαχελάς
Δημοσιογράφος
Άρθρο του στην εφημερίδα "Καθημερινή" - 25/12/2009


Το 2009 μετράει μέρες και είναι σχεδόν βέβαιο πως θα μας αφήσει με μια αίσθηση αβεβαιότητος και ανησυχίας. Η Ελλάδα της μεταπολίτευσης μοιάζει να καταρρέει σε ορισμένους τομείς και να μας αποχαιρετά σταδιακά σε άλλους. Και όλα αυτά μέσα σ’ ένα παγκόσμιο οικονομικό σκηνικό στο οποίο επίσης δεν μπορεί να προβλέψει κανείς τι θα συμβεί.

Στα του οίκου μας τώρα το βέβαιο είναι πως το πολιτικό μας σύστημα, από το 1980 και μετά, κακόμαθε τον ελληνικό λαό σ’ έναν τρόπο διαβίωσης που δεν δικαιολογείται ούτε μπορούσε να συντηρηθεί από τις πραγματικές του δυνατότητες. Ταυτόχρονα ξεχείλωσε τους θεσμούς, διαλύοντας κάθε έννοια ιεραρχίας στη δημόσια διοίκηση, τα πανεπιστήμια, τον δημόσιο βίο γενικότερα. Δοξάστηκε ο «τσαμπουκάς» των εκατό ανθρώπων που μπορούν να κλείνουν το κέντρο της πόλης χωρίς να φοβούνται κανέναν, των επαγγελματιών της βίας που έκαναν στέκια τα πανεπιστήμια, των συνδικαλιστών που καταλαμβάνουν κρατικά κτίρια σαν να πηγαίνουν στο λούνα παρκ. Αυτή η καταστροφική κουλτούρα πότισε όλη την κοινωνία και έκανε τον λαϊκισμό δεύτερη φύση του Ελληνα.

Οι πολιτικοί μας χρέωναν ταυτόχρονα τη χώρα προκειμένου να διαιωνίζουν την εξουσία τους. Ποτέ δεν κάθισαν, όπως κάνει ένας καλός νοικοκύρης, να υπολογίσουν αν «βγαίνουμε» ή όχι. Διόριζαν κόσμο στο Δημόσιο, χρέωναν τα Ταμεία, μάθαιναν τον Ελληνα αγρότη να κάθεται στο καφενείο και να απολαμβάνει τον φραπέ του με τη βεβαιότητα πως θα πάρει τις επιδοτήσεις. Ορισμένοι, μάλιστα, αντιμετώπιζαν το δημόσιο ταμείο ως προσωπικό μηχανισμό αναδιανομής πλούτου.

Θεωρούσαμε όλοι μαζί, ως κοινωνία, πως είμαστε και «μάγκες» σε σχέση με τους Γερμανούς και τους άλλους Ευρωπαίους. Νιώθαμε σαν τον «καταφερτζή του σχολείου» που μπορεί και περνάει όλα τα μαθήματα με σκονάκια και αντιγραφές...

Τα καταφέρναμε βεβαίως με μερικά διαλείμματα καλύτερης διοίκησης και νοικοκυρέματος να πηγαίνουμε καλά ως χώρα. Τώρα όμως μας έπιασαν, για πολλοστή φορά, να αντιγράφουμε και έχουν αποφασίσει πως τέλειωσαν τα ψέματα ή βάζουμε τάξη στα του οίκου μας ή μας αφήνουν να βουλιάξουμε στο τέλμα του χρέους, της ανοργανωσιάς και των αδιεξόδων μας.

Οι λύσεις δεν θα είναι εύκολες γιατί ξαφνικά οι περιστάσεις απαιτούν να βρεθούν άμεσα λύσεις σε προβλήματα που έχουν συσσωρευθεί εδώ και δεκαετίες. Ετσι όμως λειτουργεί η ιστορία συνήθως, μια χώρα φορτώνεται παθογένειες και λάθη των ηγετών της μέχρι που μια μέρα έρχεται ο λογαριασμός.

Μπορούμε να είμαστε αισιόδοξοι άραγε; Δεν είναι εύκολο γιατί απαιτείται στιβαρή ηγεσία που θα αγνοήσει το πολιτικό κόστος και τις αντιδράσεις μιας κοινωνίας που έχει, καλώς ή κακώς, βολευτεί με ένα αρρωστημένο σύστημα. Δεν είναι ακόμη εύκολο γιατί οι ηγεσίες βγαίνουν συνήθως από τα κρίσιμα κομμάτια του δημόσιου βίου: την πολιτική, τα πανεπιστήμια, τον κρατικό μηχανισμό, τα μέσα ενημέρωσης. Εξαιρέσεις ασφαλώς και υπάρχουν, αλλά ο κανόνας επιβεβαιώνει τον νόμο της επιβίωσης της μετριότητας. Στην κορυφή κρίσιμων τομέων φτάνουν τώρα τα προϊόντα του συστήματος που εδραιώθηκε τη δεκαετία του 1980 και που έμαθαν να ζουν με τη συνδιαλλαγή και τον συμβιβασμό. Η ελπίδα είναι πως το βίαιο σοκ από την κατάρρευση πολλών μεταπολιτευτικών μύθων και συμπεριφορών θα αναδείξει και νέες ηγεσίες. Εχει ξανασυμβεί σε οριακές στιγμές της νεότερης ιστορίας μας.