Η διακριτική γοητεία του Μαχμούντ Αχμαντινετζάντ

Τάκης Μίχας
Αρθρογράφος
Άρθρο του στην εφημερίδα "Ελευθεροτυπία" - 6/7/2009


Στα περισσότερα δυτικά ΜΜΕ οι πρόσφατες εξελίξεις στο Ιράν παρουσιάστηκαν μέσα από το πρίσμα της αντιπαράθεσης των δυνάμεων της προόδου και του φιλελεύθερου δημοκρατικού εκσυγχρονισμού από τη μια πλευρά και των δυνάμεων της σκοταδιστικής θρησκευτικής αντίδρασης από την άλλη. Σύμφωνα πάντα με αυτή την εικόνα, οι δυνάμεις της αντίδρασης χρησιμοποιώντας «βία και νοθεία» κατάφεραν να στερήσουν από τις προοδευτικές δυνάμεις την εκλογική νίκη, την οποία αδιαμφισβήτητα είχαν επιτύχει.

Η εικόνα αυτή δεν ήταν, φυσικά, τελείως λανθασμένη. Πράγματι, πολλοί διαδηλωτές έθεταν αιτήματα δημοκρατικού εκσυγχρονισμού και πράγματι υπήρξε νοθεία του εκλογικού αποτελέσματος - αν και η έκταση της νοθείας είναι κάτι το αμφισβητούμενο.

Ομως, όπως επισημαίνει το γνωστό ινστιτούτο πολιτικής ανάλυσης STRATFOR, το πρόβλημα με την κυρίαρχη αυτή στα δυτικά ΜΜΕ εικόνα ήταν ότι υποβάθμιζε ή απέκρυπτε άλλες πτυχές της ιστορίας, που τελικά αποδείχτηκαν πιο σημαντικές. Κυρίως απέτυχε να αναδείξει τη δημοτικότητα του Μαχμούντ Αχμαντινετζάντ, που σε τελική ανάλυση υπήρξε -μαζί με τα καταπιεστικά μέτρα και την κρατική τρομοκρατία- ένας από τους κυριότερους λόγους για τους οποίους η εξέγερση δεν μπόρεσε να εξαπλωθεί ούτε σε άλλες πόλεις ούτε σε άλλες κοινωνικές ομάδες.

Στα μάτια των περισσότερων δυτικών φιλελεύθερων σχολιαστών ο πρόεδρος του Ιράν είναι ένας άξεστος λαϊκιστής με σκανδαλώδεις απόψεις (π.χ. για το Ολοκαύτωμα) και επικίνδυνες πολιτικές (π.χ. προσπάθεια απόκτησης πυρηνικών όπλων). Ομως για ένα μεγάλο τμήμα του ιρανικού λαού ο Αχμαντινετζάντ αντιπροσωπεύει πάνω απ' όλα την πάλη εναντίον της διαφθοράς και γι' αυτό είναι έτοιμοι να του συγχωρήσουν πολλά λάθη - ιδιαίτερα στον τομέα της οικονομικής πολιτικής.

Αυτό που δεν έχει ίσως γίνει ευρύτερα κατανοητό είναι ότι, σύμφωνα με το STRATFOR, ο Αχμαντινετζάντ στις τελευταίες εκλογές ήταν ο εκφραστής της εξέγερσης εναντίον του κατεστημένου των μουλάδων και της απίστευτης διαφθοράς που το χαρακτηρίζει.

Η δημοτικότητά του οφείλεται ακριβώς στο γεγονός ότι εμφανίζεται ως πολέμιος των μουλάδων που χρησιμοποιούν την επιρροή και τις θέσεις τους για να συσσωρεύουν προνόμια και χρήματα και να ζουν μια ζωή βυθισμένη στη χλιδή και την πολυτέλεια.

Από την πλευρά τους, πάλι, πολλοί από τους θρησκευτικούς ηγέτες του Ιράν θεωρούν τον σημερινό πρόεδρο μεγάλη απειλή και κίνδυνο για τα οικονομικά τους συμφέροντα. Απ' αυτή τη σκοπιά η παρουσία πολλών μουλάδων στις διαδηλώσεις δεν αντιπροσώπευε τόσο μια «εκσυγχρονιστική» τάση μεταξύ των κληρικών όσο την αντίθεσή τους στην επικράτηση κάποιου που έθετε σε κίνδυνο τα οικονομικά τους συμφέροντα.

Σε αυτό ακριβώς το σημείο βρίσκονται και τα αίτια της σύγκρουσης του Αχμαντινετζάντ με τον Αλί Αχμπάρ Χασεμί Ραφσαντζανί - η κόρη του οποίου και πολλά μέλη της οικογένειάς του συμμετείχαν στις διαδηλώσεις. Ο Ραφσαντζανί είναι, σύμφωνα με το περιοδικό «Forbes», ένας από τους πλουσιότερους ανθρώπους στον κόσμο. Για τον Αχμαντινετζάντ ο Ραφσαντζανί είναι ο κύριος εκπρόσωπος της διαφθοράς και της υπονόμευσης των αξιών της ισλαμικής επανάστασης. Από την πλευρά του, πάλι, ο Ραφσαντζανί θεωρεί τον Αχμαντινετζάντ έναν επικίνδυνο παρανοϊκό, που μπορεί να τινάξει στον αέρα την οικονομία της χώρας - μια εξέλιξη που οπωσδήποτε θα έπληττε και τον ίδιο τον Ραφσαντζανί στον βαθμό που ελέγχει ένα μεγάλο τμήμα της οικονομίας θέτοντας σε άμεσο κίνδυνο τα οικονομικά του συμφέροντα.

Η πραγματική, λοιπόν, σύγκρουση στο Ιράν δεν αφορά τη φιλελευθεροποίηση του καθεστώτος. Αφορά κυρίως τον ρόλο των κληρικών - ιδιαίτερα της παλιάς φρουράς που πρωτοστάτησε στην ανατροπή του σάχη, αλλά σήμερα έχει παραδοθεί στη διαφθορά και στον χλιδάτο τρόπο ζωής. Το ερώτημα που σε μεγάλο βαθμό καλούσαν να απαντήσουν οι εκλογές ήταν αν θα παρέμεναν στην εξουσία διατηρώντας τα πλούτη και τα προνόμιά τους ή αν, αντιθέτως, θα αντικαθιστούνταν με νεότερους κληρικούς και στελέχη των σωμάτων ασφαλείας που ακολουθούν τον ίδιο ασκητικό τρόπο ζωής με αυτόν του Αχμαντινετζάντ. Αυτή η σύγκρουση, που δεν παίρνει τη μορφή διαδηλώσεων και δημοσιεύσεων στο Twitter, δεν έχει ακόμα τελειώσει και θα συνεχίσει για πολύ καιρό ακόμα να αποτελεί μια πηγή αστάθειας για το καθεστώς του Ιράν. Στο μεταξύ, θα εντείνεται παράλληλα και η καταπίεση όλων των φωνών φιλελευθεροποίησης.