Η πτώση του οίκου των Άσερ

Edgar Allan Poe
Από το βιβλίο του "Ο χρυσός Σκαραβαίος"

Η αρρώστια της λαίδης Μαντελάιν είχε βασανίσει για καιρό τους γιατρούς της. Μια μόνιμη απάθεια, μια βαθμιαία εξαφάνιση της προσωπικότητας, και συχνές αν και παροδικές κρίσεις μερικής καταληψίας. Αυτή ήταν η διάγνωση. Ως τότε είχε αντέξει στην αρρώστια και δεν είχε καρφωθεί οριστικά στο κρεβάτι της. Όμως το ίδιο βράδυ που έφτασαν στο σπίτι τους, λύγισε (όπως μου είπε ο αδελφός της αργά την νύχτα, με ανείπωτη ταραχή) στην ακατανίκητη ορμή της δύναμης που την έτρωγε και έμαθα πως το σύντομο πέρασμα της ήταν ίσως η τελευταία εικόνα που θα είχα από αυτήν - πως τη λαίδη Μαντελάιν, αν και ζωντανή ακόμα, εγώ τουλάχιστον; δεν θα την ξανάβλεπα ποτέ πια.

Αρκετές μέρες πέρασαν χωρίς να αναφέρουμε το όνομα της ούτε ο Άσερ, ούτε εγώ και σε όλο αυτό το διάστημα έκανα ό,τι μπορούσα για να διασκεδάσω τη μελαγχολία του φίλου μου. Ζωγραφίζαμε και διαβάζαμε οι δυο μαζί ή άκουγα σαν σε όνειρο, τις άγριες αυτοσχέδιες αρμονίες της κιθάρας του. Έτσι καθώς μια οικειότητα, που γινόταν όλο και πιο στενή, με έμπαζε ανεπιφύλακτα στα άδυτα της ψυχής του, έβλεπα με ακόμα μεγαλύτερη πικρία πόσο μάταιη θα ήταν κάθε προσπάθεια να δώσω χαρά σε μια διάνοια, που από μέσα της η σκοτεινιά, σαν μια ζωντανή δύναμη σκόρπιζε στα γύρω αντικείμενα του πνευματικού και του υλικού κόσμου την κατήφεια.

Θα κρατήσω για πάντα την ανάμνηση των επιστημών, αξένοιαστων ωρών που πέρασα μόνος με τον κύριο του «Σπιτιού των Άσερ». Ωστόσο δεν θα τολμούσα ποτέ να επιχειρήσω να δώσω μια ακριβή ιδέα για τις μελέτες και τις απασχολήσεις που με ανάγκασε να μοιραστώ μαζί του. Ένα έξαλλο και αρρωστημένο ιδεώδες έριχνε μια ωχροκίτρινη λάμψη πάνω σε όλα. Οι μακρόσυρτοι, αυτοσχέδιοι θρήνοι του θα αντηχούν για πάντα στα αυτιά μου. Ανάμεσα στα άλλα με πόνο θυμάμαι μια παράξενη διαστρέβλωση και αυθαίρετη ερμηνεία του άγριου σκοπού των τελευταίων βαλς του Φον Βέμπερ.

Από τις εικόνες που γεννούσε η καλλιεργημένη φαντασία του και που λίγο - λίγο, έφταναν σε μια αοριστία που μ' έκανε να ριγώ από συγκίνηση, γιατί ριγούσα χωρίς να ξέρω το γιατί από αυτές τις εικόνες (που τις έχω ολοζώντανες στα μάτια μου), μάταια θα προσπαθούσα να ξεχωρίσω κάτι περισσότερο από ένα μικρό κομμάτι μέσα σε ένα μπερδεμένο κύκλο από ασύνδετες λέξεις. Με την υπέρτατη απλότητα, με τη γυμνότητα των εικόνων που έπλαθε αιχμαλώτιζε την προσοχή και σε τρόμαζε. Αν ποτέ θνητός ζωγράφισε την ιδέα, αυτός ο θνητός ήταν ο Ρόντρικ Άσερ. Για μένα τουλάχιστον υπό τις συνθήκες που ζούσα, από αυτές τις καθαρές αφαιρέσεις που ο υποχονδριακός κατόρθωνε να ρίχνει στους μουσαμάδες του, ξεπηδούσε μια έντονη αίσθηση αβάσταχτου τρόμου που ούτε καν πλησίαζαν αυτό που είχα νιώσει φέροντας καμιά φορά στο νου μου τις χωρίς άλλο λαμπρές και ωστόσο μπροστά σε τούτες, τόσο συγκεκριμένες φαντασίες του Φιουζέλι.

Μια από τις φαντασμαγορικές εικόνες που είχε συλλάβει ο φίλος μου, όχι τόσο αυστηρά αφηρημένης, μπορεί να σκιαγραφηθεί, αν και κάπως ισχνά με λόγια. Μια μικρή εικόνα παρουσίαζε το εσωτερικό μιας ατέλειωτης στενόμακρης θολωτής στοάς, με τοίχους χαμηλούς, λείους, λευκούς και χωρίς καμιά διακοπή ή άλλο στολίδι.

Μερικά συμπληρωματικά σημεία του σχεδίου έδιναν με κάποιο τρόπο, πως αυτό το υπόγειο βρισκόταν σε ένα βάθος υπερβολικό κάτω από την επιφάνεια της γης. Κανένα άνοιγμα δεν έκοβε σε κανένα σημείο την απέραντη έκταση του, και κανένας πυρσός ή οποιοδήποτε άλλο φως δεν φαινόταν πουθενά· ένα κύμα, ωστόσο, από εκθαμβωτικές ακτίνες κυλούσε από άκρη σε άκρη του, και το έλουζε ολόκληρο με μια φασματική, απίθανη λάμψη.

Μίλησα πριν από λίγο γι' αυτή τη νοσηρή κατάσταση του ακουστικού νεύρου που έκανε αβάσταχτη στον άρρωστο κάθε μουσική, με μοναδική εξαίρεση ορισμένους ήχους εγχόρδων. Ίσως αυτά ακριβώς τα στενά σύνορα που τον περιόριζαν στην κιθάρα, να έδιναν ως ένα μεγάλο βαθμό τόσο φανταστικό χαρακτήρα στο παίξιμο του. Δε θα μπορούσε όμως να εξηγηθεί με τον ίδιο τρόπο η πυρετική ευκολία των αυτοσχαιδιασμάτων του.

Οι νότες όπως και τα λόγια της άγριας φαντασίας του (γιατί αρκετά συχνά συνόδευε τις συνθέσεις του και με ρυθμικούς αυτοσχέδιους στίχους) είχαν την πηγή τους στη διανοητική περισυλλογή και την αυτοσυγκέντρωση που όπως ανέφερα και πριν διέκρινα σε ξεχωριστές στιγμές, τότε που η καλλιτεχνική του έξαρση έφτανε στο αποκορύφωμα της.