Οι ιδεοληψίες και το φακελάκι

Χαράλαμπος Μουτσόπουλος
Καθηγητής της Ιατρικής Σχολής
Άρθρο του στην εφημερίδα "Το Βήμα" - 24/10/2010


Μια παράνομη, ανήθικη, πλην ευρύτατα διαδεδομένη, πρακτική που μεγαλουργεί στα νοσηλευτικά ιδρύματα της χώρας είναι το «φακελάκι». Πολλοί λειτουργοί της Υγείας δεν το απαιτούν αλλά δεν παραλείπουν να το ενθυλακώνουν όταν τους δοθεί. Αλλοι, αδιάντροποι και θρασείς, όχι μόνο το απαιτούν αλλά πολλές φορές εκβιάζουν τον ασθενή και το περιβάλλον του. Πώς σταματάει αυτή η κατάπτυστη πρακτική που θυμίζει τριτοκοσμική χώρα; Κατ΄ αρχήν με την εκ των ένδον αλλαγή του συστήματος αξιών που διέπουν τη σχέση αρρώστων- γιατρών στα δημόσια νοσοκομεία. Η πρωτοβουλία των γιατρών του Νοσοκομείου Σπάρτης να εκτυπώσουν αφίσες με σύνθημα «αν σου ζητήσουν φακελάκι, δώσε ένα άδειο! Βοήθησε να απαλλαγούμε από τη διαφθορά, μη συμμετέχεις!» είναι εξαιρετική. Δείχνει τη διάθεση του κλάδου να αναλάβει τις ευθύνες του. Ο συμβολισμός που εκπέμπει είναι ισχυρός.

Ενας άλλος τρόπος είναι η απειλή επιβολής κυρώσεων από την πολιτεία. Ο νέος υπουργός Υγείας κ. Λοβέρδος από ό,τι διαβάσαμε στον ημερήσιο Τύπο έδωσε εντολή στους διοικητές των νοσοκομείων να τιμωρούν τους επίορκους λειτουργούς της Υγείας ακόμη και με την υποψία παράνομου χρηματισμού. Τον συγχαίρουμε, συμφωνούμε με τη στάση του και την επικροτούμε. Πολύ φοβόμαστε, όμως, ότι ο τρόπος αυτός μπορεί να είναι «επικοινωνιακός» αλλά δεν θα πετύχει να καταργήσει την παράνομη συναλλαγή στα νοσοκομεία. Γιατί;

Πρώτον, διότι ελάχιστοι ασθενείς θα καταγγέλλουν την ανήθικη πράξη, φοβούμενοι ότι θα ξαναχρειαστούν τον γιατρό. Η ανθρώπινη συμπεριφορά, ξέρετε, είναι κατά βάση ορθολογική. Δεύτερον, διότι οι συνδικαλιστές γιατροί αμέσως αντέδρασαν. Υποστήριξαν ότι οι οδηγίες του υπουργού προς τους διοικητές καταργούν το τεκμήριο της αθωότητας. Και, ως γνωστόν, στην Ελλάδα οι συνδικαλιστές έχουν δυσανάλογα μεγάλη επιρροή.

Πώς θα μπορούσε, επομένως, να σταματήσει αυτή η παράνομη και ανήθικη πρακτική; Οι επαγγελματίες της δημόσιας υγείας να αναλάβουν πρωτοβουλίες (όπως αυτή που προαναφέρθηκε) και η πολιτεία να συνοδεύσει τις κυρώσεις με αλλαγή του συστήματος κινήτρων. Τι εννοούμε; Οι κυβερνώντες πρέπει να απεμπολήσουν ιδεοληψίες ότι δήθεν τα δημόσια νοσοκομεία παρέχουν δωρεάν υγεία. Αυτό δεν συμβαίνει. Η υγεία σήμερα κατά βάση δεν συνιστά δημόσιο αγαθό στα δημόσια νοσοκομεία μας· στην πραγματικότητα είναι σε ικανό ποσοστό κρυπτο-ιδιωτικοποιημένη, δηλαδή «μαύρη». Αν ξεπεραστούν οι ιδεοληψίες, τότε υπάρχουν τρόποι να καταπολεμηθεί το «φακελάκι» και, με διαφανείς τρόπους, να αυξηθούν τα έσοδα των γιατρών, των νοσοκομείων και του κράτους.

Τα απογευματινά ιδιωτικά ιατρεία των νοσοκομείων ήταν μια άτολμη και χωρίς προγραμματισμό αρχή. Η πρακτική αυτή αντί να μειώσει το φαινόμενο της παραοικονομίας το φούντωσε. Γιατί; Διότι ο ασθενής που αμείβει τον ιατρό στο απογευματινό ιατρείο αισθάνεται ότι είναι ιδιωτικός ασθενής του γιατρού και συμπεριφέρεται αναλόγως. Απαιτεί όρους νοσηλείας που τον βολεύουν και πληρώνει τον γιατρό «του» κάτω από το τραπέζι.

Αν θέλουμε πραγματικά να εξαλειφθεί η παραοικονομία, είναι απαραίτητο πρώτα να τιμολογηθούν όλα τα υλικά και όλες οι ιατρικές πράξεις από μικρές μέχρι μέγιστες. Αυτό σήμερα δεν συμβαίνει· τα νοσοκομεία είναι «μαύρα κουτιά» και φυσικά δεν είναι διόλου τυχαίο που η αδιαφάνεια συνυπάρχει με το «μαύρο» χρήμα. Στη συνέχεια, πρέπει να αποφασιστεί ότι τα δημόσια νοσοκομεία είναι δυνατόν να παρέχουν σε ένα ποσοστό ασθενών που μπορούν και το επιθυμούν υπηρεσίες Υγείας με κανόνες ιδιωτικού δικαίου. Γιατί το κράτος να μην προσπορίζεται έσοδα από τις ιδιωτικές ασφαλιστικές εταιρείες ή από τους έχοντες και κατέχοντες που αιτούνται κανόνες ιδιωτικής ιατρικής; Το ποσοστό ιδιωτικών ασθενών που θα επιτρέπεται να νοσηλεύουν οι ειδικευμένοι γιατροί τού κάθε νοσοκομείου δεν θα υπερβαίνει το 10% των νοσηλευομένων ασθενών στη κλινική ή στο εργαστήριο που υπηρετούν. Ετσι, με διαφανείς διαδικασίες, θα αυξάνονται οι απολαβές των νοσοκομειακών γιατρών, τα εισοδήματα του νοσοκομείου, που θα κατακρατεί ένα 20% για διοικητική μέριμνα, και του κράτους που θα προσπορίζεται τον αντίστοιχο φόρο.

Αντίλογος σίγουρα θα υπάρξει σε αυτήν την πρόταση. Μερικοί θα πουν ότι τα κρατικά νοσοκομεία θα νοσηλεύουν ασθενείς δύο ταχυτήτων και ότι η πρακτική αυτή θα υπονομεύσει τον δημόσιο χαρακτήρα της Υγείας. Μα ο δημόσιος χαρακτήρας έχει ήδη υπονομευθεί και στην πραγματικότητα έχουμε ασθενείς πολλών (όχι μόνο δύο) ταχυ<Κενό>τήτων. Απλώς σήμερα όλα αυτά συμβαίνουν δίχως δημόσια λογοδοσία στο παρασκήνιο. Αυτό που προτείνω είναι η δημοσιοποίηση, ο εξορθολογισμός και η λογοδοσία ήδη υπαρχουσών πρακτικών. Το αντίθετο θα ήταν υποκρισία- βολική για πολλούς αλλά συστημικά επιζήμια. Στην πραγματικότητα, μια πρακτική σαν και αυτή που προτείνω θα προστατεύει τον ασθενή γιατί τα έξοδα της νοσηλείας του θα πληρώνονται, είτε από την ιδιωτική του ασφάλεια είτε από τον ίδιο. Εφόσον πληρώνονται από τον ίδιο, τα έξοδα της νοσηλείας του θα αφαιρούνται από το φορολογητέο εισόδημά του. Επιπρόσθετα, οι παρεχόμενες υπηρεσίες Υγείας θα αναβαθμιστούν, αφού θα αυξηθούν τα έσοδα των νοσοκομείων. Είναι απαραίτητο όμως η διοίκηση του νοσοκομείου, ο διευθυντής της ιατρικής υπηρεσίας και τριμελής επιτροπή επιστημόνων, να επιτηρεί τις παρεχόμενες υπηρεσίες Υγείας, ανεξαρτήτως τού αν οι ασθενείς νοσηλεύονται υπό συνθήκες δημόσιας ή «ιδιωτικής» νοσηλείας, Λύσεις υπάρχουν, ακόμη και για δυσεπίλυτα προβλήματα όπως το «φακελάκι». Το ερώτημα είναι αν τα επικοινωνιακά τερτίπια θα υπερισχύσουν ή όχι των τολμηρών πολιτικών πρωτοβουλιών που γκρεμίζουν τα ταμπού της Μεταπολίτευσης. Για την ώρα δεν είμαι σίγουρος...