Η δύναμη των blogs

Χαράλαμπος Τσέκερης
Αναπληρωτής καθηγητής Κοινωνιολογίας στην Αστυνομική
Ακαδημία και διδάσκων στο Πάντειο Πανεπιστήμιο
Άρθρο του στην εφημερίδα "Το Βήμα" - 15/7/2009


Η εκρηκτική λειτουργική σύζευξη (ή «διακλάδωση») μεταξύ πληροφορίας και διαδικτυακής τεχνολογίας ενέχει κρίσιμες διαστάσεις καθημερινής κοινωνικής επανάστασης. Η τεράστια, ανεξάντλητη και αναπόδραστη δύναμη των «weblogs» ή «blogs» (ελληνιστί ιστολόγια) γονάτισε και συνέτριψε τη στατική, ομοιογενοποιητική και μονόδρομη λογική της τηλεόρασης και της τηλεοπτικής ενημέρωσης. Τα blogs δυνητικά αναταράσσουν τα λιμνάζοντα νερά της καθημερινότητας, αναστατώνουν, ετερογενοποιούν και αποσταθεροποιούν την κοινωνία, παράγοντας συνεχώς πολλαπλές «συνεργατικές αλήθειες» και μια «μεταβλητή κοινωνική γεωμετρία». Αλλά δεν υπάρχει τίποτα πιο κοινωνικό από τα ίδια τα blogs!

Για πρώτη φορά στην ιστορία της ανθρώπινης επικοινωνίας το «ακροατήριο» (audience) αυτονομείται, απομαζικοποιείται, εξατομικεύεται και κινητοποιείται-ενεργοποιείται, κατά τρόπο διαλογικό-διαδραστικό, γνήσια δημοκρατικό και ουσιαστικά συμμετοχικό. Τώρα πλέον πολλοί επικοινωνούν με πολλούς και όχι ένας με έναν (π.χ. τηλέφωνο), ή ένας με πολλούς (π.χ. ραδιόφωνο, τηλεόραση): «Το Ιnternet δεν είναι μεγάφωνο, είναι συζήτηση» (J.D. Lasica). Το κλασικό δίπολο πομπός- δέκτης καταργείται, εφόσον όλοι μας γινόμαστε πομποί και δέκτες ταυτoχρόνως, συμβάλλοντας συνειδητά ή ασύνειδα στη «διαιώνιση της συζήτησης» (Ηans-Georg Gadamer).

Τα blogs καταδεικνύουν και αποδεικνύουν στην πράξη ότι η κοινωνική δυναμική δεν θα πάψει ποτέ να μας εκπλήσσει, ευχάριστα ή δυσάρεστα ( τουλάχιστον έτσι μπορούμε πάντοτε να αποφεύγουμε τη μονοτονία και... να ελπίζουμε )! Η ηνιόχηση (δηλαδή, ο ολοκληρωτικός έλεγχος από τα πάνω ) της κοινωνικής δυναμικής, υπό τη μορφή λ.χ. μιας ορθολογιστικής «επιστημονικής κοινωνικής πολιτικής», φαντάζει απολύτως ανέφικτη. Η κοινωνική δυναμική ούτε ελέγχεται, ούτε υποτάσσεται, ούτε περιστέλλεται. Το παραδοσιακό «θετικιστικό» όραμα της γραφειοκρατικής «κοινωνικής μηχανικής» (κατά τον Αuguste Comte) είναι πέρα για πέρα άπιαστο, ανεδαφικό και ουτοπικό. Για να ακριβολογούμε, αποτελεί μια γιγαντιαία φενάκη.

Μετά τη ραγδαία ανάπτυξη και διείσδυση του ευρυζωνικού Ιnternet, οι κοινωνικές πραγματικότητες παράγονται διαρκώς με ταχύτατους ρυθμούς. Πιο συγκεκριμένα, με την αθόρυβη έλευση του λεγόμενου «κοινωνικού ιστού» («social web» ή «web 2.0») δημιουργείται ταχύτατα ένα εντελώς ρευστό και αποκεντρωμένο ή ά-κεντρο παγκόσμιο «δυνητικό σύστημα» (ένα αχανές και αδόμητο σύστημα αυτο-οργανούμενων, αυτο-ρυθμιζόμενων και αυτο-εξελισσόμενων δυνητικών κοινοτήτων), το οποίο ορθώνεται καθημερινά ενάντια στο αυταρχικό, μονολογικό, αυστηρά κεντροποιημένο σύστημα της τηλεόρασης και τα απρόσωπα «μαζικά» ακροατήριά της.

Θεωρητικά, μια επικοινωνιακή συνθήκη σύμφωνα με την οποία απλώς όλοι μιλούν με όλους συνεπάγεται την απόλυτη σταθερότητα του συστήματος και την προβλέψιμη περιοδική αναπαραγωγή της κοινωνικής τάξης (μια κατάσταση δηλαδή μονότονης, ανιαρής και βαρετής κοινωνικής ισορροπίας ). Στην πραγματικότητα όμως, εντός του κυβερνοχώρου πολλοί μιλούν με πολλούς (πέρα από προκαθορισμένα δίπολα), δημιουργώντας ακατάπαυστα τοπικότητες και, άρα, εγγενώς πολύπλοκες συνθήκες ριζικού μετασχηματισμού της κοινωνικής δομής (online και offline).

Φυσικά, μιλάμε εδώ για νέες εναλλακτικές δυνατότητες κοινωνικής και πολιτικής αλλαγής, οι οποίες, ως εκ της φύσεώς τους, είναι μη γραμμικές και μη προβλέψιμες. Το σίγουρο είναι ότι το ταξίδι στην αχανή «χώρα του blogistan» θα συνεχίσει να μας γοητεύει, να μας συναρπάζει και να μας επιφυλάσσει σημαντικές εκπλήξεις, καινοτομίες και ανατροπές ( for better or for worse... )!