Το πολιτικό εργαστήρι της Ευρώπης

Σταύρος Λυγερός
Αρθρογράφος
Άρθρο του στην εφημερίδα "Καθημερινή" - 22/10/2010


Για άλλη μία φορά, η Γαλλία δικαιώνει τη φήμη της σαν πολιτικό εργαστήριο της Ευρώπης. Το ασφαλιστικό νομοσχέδιο του Σαρκοζί ήταν μία ισχυρή αφορμή για την εκδήλωση του κύματος λαϊκών κινητοποιήσεων. Οι Γάλλοι κατέβηκαν στους δρόμους για να αντισταθούν στην ευρύτερη επιχείρηση αποδόμησης του επιπέδου ευημερίας τους, αυτών που θεωρούν σταθερές του βίου τους. Το επιχείρημα περί δημοσιονομικής πειθαρχίας δεν τους πείθει, όταν η κυβέρνηση Σαρκοζί, όπως όλες σχεδόν οι κυβερνήσεις, δαπάνησε τεράστια ποσά για να στηρίξει τις τράπεζες, η απληστία των οποίων σε διεθνές επίπεδο προκάλεσε την τρέχουσα κρίση.

Τα όσα συμβαίνουν δεν είναι μία γαλλική ιδιαιτερότητα. Απλώς, η πολιτική παράδοση της γαλλικής κοινωνίας την κατέστησε πρωτοπόρο σε μία σύγκρουση, η οποία έχει τις προϋποθέσεις να επεκταθεί. Η επιβολή προγραμμάτων λιτότητας στο όνομα της δημοσιονομικής πειθαρχίας, άλλωστε, είναι πανευρωπαϊκό πρόβλημα. Στις χώρες του ευρωπαϊκού νότου η κοινωνικοπολιτική ισορροπία είναι ασταθής, αλλά η εφαρμογή προγραμμάτων λιτότητας δεν προκάλεσε ανάλογης έκτασης κινητοποιήσεις. Αυτό οφείλεται στον φόβο που προκαλεί η κυβερνητική απειλή ότι χωρίς δραστικές περικοπές θα προκύψει κρίση δανεισμού και στο βάθος κίνδυνος χρεοκοπίας.

Δεν είναι τυχαίο ότι σε όλη την Ευρώπη, οι πολιτικο-οικονομικές ελίτ δείχνουν στους πολίτες την Ελλάδα. Η Ελλάδα είναι ο κακός μαθητής, που τιμωρήθηκε αυστηρά για να παραδειγματισθούν οι υπόλοιποι, κυρίως οι πιο αδύνατοι, όπως οι Πορτογάλοι και οι Ισπανοί. Οι Γάλλοι νιώθουν αρκετή αυτοπεποίθηση για να χειραγωγηθούν μέσω της καλλιέργειας του φόβου. Με αυτήν την έννοια, ανοίγουν δρόμο και πιθανότατα θα βρουν μιμητές.

Τα προγράμματα λιτότητας, άλλωστε, δεν είναι μία συγκυριακή πολιτική, προκειμένου να αντιμετωπιστούν οι επιπτώσεις της κρίσης. Λόγω της ανάδυσης των νέων βιομηχανικών χωρών, αλλά και λόγω της εφαρμοζόμενης νεοφιλελεύθερης πολιτικής, ως σύνολο η Ευρώπη χάνει έδαφος στον διεθνή καταμερισμό εργασίας. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι η «πίτα» συγκριτικά μικραίνει και ως εκ τούτου θα ενταθεί ο ανταγωνισμός για την κατανομή του πλούτου τόσο μεταξύ των χωρών-μελών όσο και στο εσωτερικό των χωρών-μελών.

Ως απάντηση, οι ευρωπαϊκές πολιτικο-οικονομικές ελίτ –παρά τις όποιες αντιρρήσεις τους– τελικώς στοιχίζονται πίσω από την πρωτοβουλία της γερμανικής κυβέρνησης και όλα δείχνουν ότι θα εγκρίνουν την πρωσικού τύπου δημοσιονομική πειθαρχία ως κανόνα στην Ε.Ε. Αυτό πρακτικά δεν σημαίνει μόνο ότι ο κορσές γίνεται ασφυκτικός σε συνθήκες που απαιτούν ευελιξία. Σημαίνει, επίσης, ότι συρρικνώνονται τα περιθώρια ευσταθών συμβιβασμών του κεφαλαίου με τον κόσμο της εργασίας. Με άλλα λόγια, η κοινωνική ειρήνη στην Ευρώπη θα τεθεί πιθανότατα σε σκληρή δοκιμασία.