Να ξαναβρούμε το μέτρο

Αλέξης Παπαχελάς
Δημοσιογράφος
Άρθρο του στην εφημερίδα "Καθημερινή" - 10/10/2010


Είμαστε από τη φύση μας ένας λαός που κατρακυλάει εύκολα στην υπερβολή. Αυτό πληρώνουμε σε μεγάλο βαθμό σήμερα. Ας πάρουμε για παράδειγμα τις υπερβολές που δοκιμάσαμε μετά τη μεταπολίτευση για να δούμε πόσο μακριά μπορεί να εκτείνει κανείς τα όρια της δημοκρατίας. Πολλές φορές θα ήθελα να βρω μερικά από τα καλά μυαλά της πρώτης μεταπολιτευτικής περιόδου και να τους ρωτήσω τι είχαν τότε στο μυαλό τους. Βεβαίως και χρειαζόταν να ξεριζωθούν αναχρονιστικοί θεσμοί, αυτό που έλεγαν παλιότερα «να φύγει ο χωροφύλακας από τη ζωή μας». Το εκκρεμές όμως πήγε πολύ μακριά από την άλλη πλευρά... Το περίφημο πανεπιστημιακό άσυλο, π.χ., θεσμοθετήθηκε για να προστατεύσει την ακαδημαϊκή ελευθερία και κατέληξε να προστατεύει εγκληματικά στοιχεία, χούλιγκαν - οπαδούς της βίας, που τρομοκρατούν όποιον τολμά να έχει άλλη άποψη από τη δική τους.

Ο φόβος απέναντι στο αστυνομικό «όργανο» έγινε «λεσέ πασέ» σε όποιον θέλει ακόμη και να σηκώσει χέρι απέναντι στον εκπρόσωπο του κράτους. Η ιδέα της ιεραρχίας στη δημόσια διοίκηση καταργήθηκε και ο οδηγός, αν ανήκε στο κατάλληλο κόμμα ή συνδικαλιστική φατρία, διεκδικούσε ρόλο στη διοίκηση των ΔΕΚΟ. Η διαφθορά νομιμοποιήθηκε ως μέσο αναδιανομής εισοδήματος, με εκείνο το φοβερό επιχείρημα «αρκετά τρώγατε τόσο καιρό εσείς με χρυσά κουτάλια, ήλθε η σειρά μας». Ολα αυτά συνιστούσαν την αποθέωση της ελληνικής μαγκιάς, του κακού εαυτού που βγάζουμε νομοτελειακά όταν θεωρούμε ότι δεν υπάρχουν θεσμοί, όρια και αξιακοί κανόνες που να μας περιορίζουν.

Τώρα ήρθε ο καιρός να ξαναβρούμε μια ισορροπία σε όλα τα μεγάλα ζητήματα που βοήθησαν πολύ να φτάσουμε στη χρεοκοπία. Είναι πράγματι μια εκδικητική στιγμή για την Ιστορία, που επιφόρτισε τον σημερινό πρωθυπουργό με την αναγκαστική προσπάθεια επαναθεμελίωσης όσων ξεθεμελιώθηκαν την πρώτη περίοδο διακυβέρνησης του Ανδρέα. Γιατί, ας μη γελιόμαστε, πολλές από τις αμαρτίες που μας έσπρωξαν στον κατήφορο τότε γεννήθηκαν. Αν ο Κώστας Καραμανλής, ο νεότερος, φταίει για κάτι είναι ότι φέρθηκε περισσότερο σαν τον Ανδρέα Παπανδρέου και λιγότερο σαν τον θείο του, με την έννοια πως δεν προσπάθησε να πάει κόντρα στο ρεύμα και να γίνει πραγματικά δυσάρεστος όταν το απαιτούσαν οι συνθήκες.

Ζούμε πάντως ιστορικές στιγμές, που θα κρίνουν κατά πόσον μπορούμε να αλλάξουμε πραγματικά και να ξαναφέρουμε το εκκρεμές στο κέντρο. Δεν είναι άλλωστε μόνο το ζήτημα της παρεξηγημένης έννοιας της δημοκρατίας. Είναι και η ισορροπία ανάμεσα στη διαφάνεια και την αποτελεσματικότητα. Εχουμε δημιουργήσει ένα κτηνώδες μόρφωμα νόμων, μηχανισμών, υπηρεσιών κ.λπ. που καθιστά όλους μας, από τον πρωθυπουργό έως τον τελευταίο πολίτη, ευάλωτους στην υποψία ή και την κατηγορία που μπορεί να αποδειχθεί «θανατηφόρα».

Όπως σωστά έλεγε κάποιος πρόσφατα, ο Ελευθέριος Βενιζέλος δεν θα μπορούσε σήμερα να είναι «Ο Βενιζέλος» γιατί θα του έβγαζαν ότι είχε αυθαίρετο στη Θέρισο και ότι ήταν προικοθήρας. Ο συνδυασμός αυθαιρεσίας, υποκρισίας και υπερβολικής ρύθμισης των πάντων μάς έχει εγκλωβίσει και έχει κάνει τη χώρα εντελώς αναποτελεσματική. Σε αυτό βοηθούν πολιτικοί που μετατρέπονται σε άμυαλους ροβεσπιέρους μόλις μπουν σε μια εξεταστική επιτροπή, ανακριτές που συχνά παρασύρονται από το «λαϊκό αίσθημα» και δεν εξετάζουν τα πραγματικά γεγονότα και βεβαίως διάφορα συμφέροντα που οχυρώνονται πίσω από τη διαφάνεια για να πλήξουν τον αντίπαλο.

Αν διαβάσει κανείς το Σύνταγμα και τους νόμους μας, θα υποθέσει πως είμαστε η... Δανία, αν κοιτάξει γύρω του βλέπει διαφθορά, ανομία και αυθαιρεσία παντού. Ας ξαναβρούμε λοιπόν το μέτρο ανάμεσα στη διαφάνεια και την αποτελεσματικότητα, τη δημοκρατία και τη νομιμοποίηση του «μπάχαλου», γιατί προφανώς κάτι λάθος σχεδιάστηκε στα θεμέλια της μεταπολίτευσης, πάνω στα οποία κτίστηκε μετά το «αυθαίρετο» της δεκαετίας του 1980.