Η εκρηκτική διάσταση της ανεργίας

Ναπολέων Μαραβέγιας
Καθηγητής Πανεπιστημίου Αθηνών
Άρθρο του στην εφημερίδα "Ελευθεροτυπία" - 19/9/2010


Είναι γνωστό ότι το πρόβλημα της ανεργίας είναι σύμφυτο με τη λειτουργία της οικονομίας της αγοράς, ή, αλλιώς, του καπιταλιστικού συστήματος, που σήμερα κυριαρχεί παγκοσμίως.

Μπορεί, όμως, να περιοριστεί με δημόσια παρέμβαση, η οποία σε περιόδους οικονομικής άνθισης είναι εφικτή, γιατί η ανεργία είναι μειωμένη και δεν συνεπάγεται μεγάλο φορολογικό βάρος, ούτε ενοχλητικούς περιορισμούς στην ελευθερία των επιχειρήσεων. Αυτό συνέβη μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο μέχρι την κρίση της δεκαετίας του '70, με το κεϊνσιανό κράτος πρόνοιας.

Στην περίοδο από τις αρχές της δεκαετίας του '80 μέχρι τη σημερινή παγκόσμια κρίση, όπου η ανεργία αυξήθηκε σημαντικά, το πρόβλημα αντιμετωπίστηκε με πολύ μεγάλη δυσκολία. Η νεοφιλελεύθερη πολιτική που ακολουθήθηκε σχεδόν σ' όλες τις χώρες, προκειμένου να μειώσει το αυξανόμενο φορολογικό βάρος και να απελευθερώσει τις επιχειρήσεις από τους περιορισμούς για να επιταχυνθεί η ανάπτυξη, θεωρούσε ότι η ανεργία οφείλεται στους υψηλούς μισθούς και την προστατευτική εργατική νομοθεσία. Βέβαια, όλες οι προσπάθειες που έγιναν για να αντιμετωπισθούν τα υποτιθέμενα αίτια της ανεργίας δεν απέδωσαν, είτε επειδή οι αιτίες της ανεργίας δεν είναι αυτές που πιστεύουν οι νεοφιλελεύθεροι των διαφόρων αποχρώσεων είτε επειδή τα εργατικά συνδικάτα περιόρισαν σε μεγάλο βαθμό και τη μείωση των πραγματικών μισθών και την ελαστικοποίηση της εργατικής νομοθεσίας.

Η σημερινή κρίση ανέβασε ακόμη περισσότερο τα ποσοστά ανεργίας. Σε ορισμένες χώρες, ιδίως του ευρωπαϊκού Νότου (Ισπανία, Πορτογαλία, Ελλάδα), τα ποσοστά σχεδόν διπλασιάσθηκαν. Το κρίσιμο ζήτημα είναι ότι στις χώρες της Βόρειας Ευρώπης, όπου άρχισε το 2010 μια εύθραυστη ανάκαμψη, η ανεργία όχι μόνο δεν μειώνεται αλλά αυξάνεται. Υπάρχουν απόψεις που αποδίδουν το γεγονός αυτό στην όλο και μεγαλύτερη χρήση από τις επιχειρήσεις νέων τεχνολογικών μεθόδων και αυτοματισμών. Οι μέθοδοι αυτές εξοικονομούν εργασία προκειμένου να μειωθεί το κόστος, να αυξηθεί η παραγωγικότητα και η διεθνής ανταγωνιστικότητα των οικονομιών των χωρών αυτών, έναντι των αναδυόμενων οικονομιών, που διαθέτουν χαμηλό κόστος εργασίας.

Οι προβλέψεις είναι εφιαλτικές για όλες σχεδόν τις χώρες της Ευρωπαϊκής Ενωσης, καθώς η ανεργία φαίνεται να παίρνει εκρηκτικές διαστάσεις. Ιδιαίτερα στη χώρα μας, όπου η περιοριστική πολιτική και η διαρθρωτική προσαρμογή έχουν πάρει κατεπείγοντα χαρακτήρα, λόγω των όρων του μνημονίου, η ανεργία αναμένεται να φθάσει σε δυσθεώρητα ύψη. Η ανεργία αυξάνεται όχι μόνο λόγω της μείωσης της οικονομικής δραστηριότητας και της απαγόρευσης προσλήψεων στο Δημόσιο αλλά και λόγω της ανάγκης αναδιάρθρωσης των επιχειρήσεων με στόχο να επιτευχθεί και στη χώρα μας βελτίωση της παραγωγικότητας και αύξηση της διεθνούς ανταγωνιστικότητας, καθώς τα κρίσιμα αυτά μεγέθη βρίσκονται σε πολύ χαμηλότερο επίπεδο σε σχέση με τις βόρειες χώρες της Ε.Ε.

Ομως, οι άνεργοι νέοι, όπως και οι απολυόμενοι μεγαλύτερης ηλικίας, δεν μπορούν να αντιμετωπίζονται πλέον με τη γνωστή ελληνική οικογενειακή αλληλεγγύη. Οι ατομικές λύσεις, που συχνά φθάνουν στην κατάθλιψη, μπορεί να οδηγήσουν σε ανεξέλεγκτες κοινωνικές εκρήξεις, καθώς δεν υπάρχουν συνδικάτα ανέργων. Οι τυφλές εκρήξεις μπορεί να δυναμιτίσουν τη συνοχή της κοινωνίας και την ομαλή λειτουργία του δημοκρατικού μας πολιτεύματος. Σε μια τέτοια προοπτική, ποιο νόημα έχει η πιστή τήρηση των όρων του μνημονίου; Η επίσπευση της δημιουργίας προϋποθέσεων για την αύξηση των δημόσιων και των ιδιωτικών επενδύσεων, με στόχο την απορρόφηση των ανέργων, μπορεί να είναι η μοναδική απάντηση.