Το δημοψήφισμα

Γιάννης Καρτάλης
Αρθρογράφος
Άρθρο του στην εφημερίδα "Το Βήμα" - 12/9/2010


Τριάντα ακριβώς χρόνια μετά την κατάληψη της εξουσίας από τους στρατιωτικούς και την επιβολή δύο χρόνια αργότερα ενός Συντάγματος που σφράγιζε την εξουσία τους οι Τούρκοι καλούνται σήμερα σε δημοψήφισμα για να ανατρέψουν αυτό το Σύνταγμα. Αυτή θα είναι ίσως η κρισιμότερη φάση στην αναμέτρηση με το κεμαλικό κατεστημένο του πρωθυπουργού Ταγίπ Ερντογάν, καθώς αν κερδίσει τότε ουσιαστικά λύνονται τα χέρια του και θα μπορέσει επιτέλους να εφαρμόσει το ευρύ σύστημα μεταρρυθμίσεων που είναι αναγκαίο για να πείσει τους Ευρωπαίους ότι η χώρα του υιοθετεί τις απαραίτητες για την ένταξή της στην ΕΕ δημοκρατικές δομές. Ευνόητο είναι ότι μια τέτοια εξέλιξη θα έχει και θετική επίδραση στην πολύπαθη πορεία των ελληνοτουρκικών σχέσεων.

Πολλοί είναι εκείνοι που πιστεύουν ότι με ένα αναμορφωμένο Σύνταγμα η τουρκική εξωτερική πολιτική θα απαλλαγεί από τις αγκυλώσεις που προκαλούσαν οι συνεχείς παρεμβάσεις του στρατιωτικού παράγοντα. Ιδωμεν όμως ως προς αυτό. Το βέβαιο είναι πάντως ότι το «ναι» των ψηφοφόρων στην πρόταση για αναθεώρηση του Συντάγματος θα σημάνει ότι είναι ανοιχτός ο δρόμος και για την επικράτηση του Τουρκου ηγέτη στις βουλευτικές εκλογές του 2011.

Η συνταγματική αναθεώρηση αφορά την αλλαγή 26 άρθρων και έχει ως κύριο στόχο τον περιορισμό των στρατιωτικών παρεμβάσεων και την αναδιάρθρωση του δικαστικού συστήματος. Καθιστά τους αξιωματικούς υπόλογους στα πολιτικά δικαστήρια, γεγονός που θα έχει άμεσες επιπτώσεις στις επικείμενες δίκες ανωτέρων αξιωματικών με την κατηγορία για προετοιμασία πραξικοπήματος (υπόθεση «βαριοπούλα»). Αυτό όμως που προκαλεί σάλο είναι ο τρόπος διορισμού των δικαστικών λειτουργών με τον καθοριστικό ρόλο που καλείται να παίξει στην επιλογή των ανωτάτων δικαστικών ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας. Και είναι οι διατάξεις αυτές που έχουν προκαλέσει τις έντονες αντιδράσεις της αντιπολίτευσης και του γνωστού κατεστημένου, με αποτέλεσμα να έχει επηρεαστεί αρνητικά η κοινή γνώμη και το «ναι» να κρέμεται από μια κλωστή.

Οι τελευταίες δημοσκοπήσεις (αν και η αξιοπιστία τους αμφισβητείται) δίνουν στο «ναι» ένα πολύ ελαφρό προβάδισμα. Ισχυρή στήριξη πάντως θα έχει ο κ. Ερντογάν από το κουρδικό στοιχείο, καθώς οι συνταγματικές αλλαγές ευνοούν τη φιλελευθεροποίηση των μέτρων απέναντι στους Κούρδους και γενικότερα απέναντι στις μειονότητες. Το ερώτημα είναι αν αυτή η πιο φιλελεύθερη αντιμετώπιση των μειονοτήτων θα επιφέρει και την εκπλήρωση των υποσχέσεων που έχουν δοθεί εδώ και καιρό στο Οικουμενικό Πατριαρχείο, χωρίς να έχουν ως τώρα εκπληρωθεί. Μια απόφαση για το άνοιγμα επιτέλους της Θεολογικής Σχολής της Χάλκης θα αποτελέσει θετική συμβολική χειρονομία που θα επιβεβαιώσει την εμπέδωση ενός νέου κλίματος. Τι θα συμβεί όμως αν τελικά οι τούρκοι ψηφοφόροι απορρίψουν τη συνταγματική μεταρρύθμιση; Αυτό θα σημάνει ότι θα έχει χαθεί η μεγάλη ευκαιρία να αλλάξει η χώρα και να ανοίξει ο δρόμος για περισσότερη δημοκρατία και μεγαλύτερο σεβασμό στα ανθρώπινα δικαιώματα.

Υπάρχει έτσι ο κίνδυνος να αναβιώσουν τα φαντάσματα του παρελθόντος δυναμιτίζοντας όχι μόνον τις εσωτερικές μεταρρυθμίσεις αλλά και τη γενικότερη εικόνα της Τουρκίας απέναντι στον κόσμο. Γεγονός που θα έχει άμεσες επιπτώσεις και στις ελληνοτουρκικές σχέσεις.