Ζητείται επειγόντως εμπιστοσύνη

Ναπολέων Μαραβέγιας
Καθηγητής Πανεπιστημίου Αθηνών
Άρθρο του στην εφημερίδα "Ελευθεροτυπία" - 12/9/2010


Θα μπορούσε να υποστηριχθεί ότι το έλλειμμα εμπιστοσύνης στη χώρα μας είναι σημαντικότερο από το έλλειμμα στον προϋπολογισμό και το έλλειμμα στις εξωτερικές πληρωμές.

Το έλλειμμα εμπιστοσύνης εμφανίζεται με πολλούς τρόπους: Πρώτα απ' όλα, υπάρχει το έλλειμμα εμπιστοσύνης των διεθνών αγορών προς την Ελλάδα, το οποίο εκδηλώνεται ως διαφορά επιτοκίων μεταξύ ελληνικών και γερμανικών ομολόγων. Παρά τη θετική αποτίμηση του έργου της κυβέρνησης από την Ευρωπαϊκή Ενωση και το ΔΝΤ, το επιτόκιο των ελληνικών ομολόγων παραμένει περίπου στο 10% και εμποδίζει οποιαδήποτε έξοδο της χώρας μας για δανεισμό από τις διεθνείς αγορές.

Ελλειμμα εμπιστοσύνης υπάρχει, όμως, και στους καταθέτες προς στο ελληνικό τραπεζικό σύστημα, εφόσον διαπιστώνεται μείωση των καταθέσεων κατά 10% (περίπου 26 δισ.) στο πρώτο εξάμηνο του 2010. Η μείωση δεν οφείλεται αποκλειστικά στη μεταφορά των ελληνικών καταθέσεων σε άλλες χώρες ή στη μετατροπή τους σε χρυσό, αλλά και, σε ένα ποσοστό, στην αναπλήρωση των εισοδημάτων των καταθετών, που μειώθηκαν με τις περικοπές μισθών και συντάξεων και τον περιορισμό των εσόδων των μικρομεσαίων επιχειρηματιών και των αυτοαπασχολούμενων. Ωστόσο, η μείωση των καταθέσεων στη χώρα μας είναι πολλαπλάσια από αυτή που σημειώθηκε σ' άλλες χώρες με παρόμοια οικονομικά προβλήματα (Ιρλανδία 1% και Πορτογαλία 0,9%) στο ίδιο χρονικό διάστημα, πράγμα που δείχνει ότι το έλλειμμα εμπιστοσύνης των καταθετών στη χώρα μας είναι ανησυχητικό. [βλ. «Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία» (5/9/2010), «Οικονομία» σελ. 7].

Επίσης, έλλειμμα εμπιστοσύνης διαπιστώνεται από τους πολίτες προς όλους σχεδόν τους θεσμούς και κυρίως προς την κυβέρνηση και τα πολιτικά κόμματα, τα οποία αποτελούν τους πυλώνες του δημοκρατικού μας συστήματος. Σε κάθε ευκαιρία εκδηλώνεται ένα αίσθημα απαξίας και προς την Βουλή των Ελλήνων, επειδή οι πολίτες θεωρούν ότι ολόκληρο το πολιτικό σύστημα ευθύνεται για τη σημερινή κρίση.

Ακόμη, έλλειμμα εμπιστοσύνης υπάρχει και συνεχώς αυξάνεται από την πλευρά των πολιτών προς τις δημόσιες και ιδιωτικές επιχειρήσεις, προς τα νοσοκομεία, τα σχολεία και τα ΑΕΙ, όσο αφορά την ποιότητα των προϊόντων και των υπηρεσιών που προσφέρουν, αλλά και όσο αφορά την αποτελεσματικότητα των ελεγκτικών μηχανισμών του κράτους .

Τέλος, έλλειμμα εμπιστοσύνης εμφανίζεται ακόμη και μεταξύ των συναλλασσόμενων πολιτών, μέσα στο γενικευμένο πνεύμα καχυποψίας για τις προθέσεις και τους πραγματικούς στόχους σχεδόν κάθε επαγγελματικής σχέσης. Το αίσθημα καχυποψίας επιδεινώνεται συνεχώς, καθώς η κρίση πλήττει όλο και περισσότερα κοινωνικά στρώματα και εκδηλώνεται με περιχαράκωση στα κεκτημένα και έλλειψη εκδηλώσεων κοινωνικής αλληλεγγύης.

Βεβαίως, είναι γνωστό ότι η εμπιστοσύνη δεν αποτελεί βασικό χαρακτηριστικό της ελληνικής κοινωνίας, όπως αυτό συναντάται στις κοινωνίες των βορειότερων χωρών, όπου η εμπιστοσύνη έχει αποτελέσει και αποτελεί πολύ σημαντικό παράγοντα για την ανάπτυξή τους. Ομως, καθώς η κρίση προχωρά στην Ελλάδα, η εμπιστοσύνη προς όλους και για όλα μειώνεται όλο και περισσότερο και έτσι δυσκολεύεται κάθε προσπάθεια δημιουργίας αναπτυξιακής δυναμικής.

Εχει ακόμη περιθώρια η σημερινή πολιτική εξουσία με τη δράση, τη συμπεριφορά και το παράδειγμά της να εμπνεύσει το πολύτιμο για την ανάπτυξη της χώρας μας αίσθημα εμπιστοσύνης; Μπορεί ακόμη να πείσει και τις διεθνείς αγορές και τους έλληνες πολίτες όχι μόνο για τις καλές της προθέσεις, αλλά για την επιτυχή εφαρμογή των πολιτικών της;