Πολιτικός μπαμπούλας

Αλέξης Παπαχελάς
Δημοσιογράφος
Άρθρο του στην εφημερίδα "Καθημερινή" - 28/2/2010

Η μεγαλύτερη βιομηχανία που στήθηκε στην Ελλάδα της μεταπολίτευσης ήταν αυτή που κατασκεύασε τον μπαμπούλα του «πολιτικού κόστους». Αν ψάξετε κάτω από όλες τις αμαρτωλές παθογένειές μας, τα προκλητικά προνόμια συντεχνιών και το θεσμικό χάος θα ανακαλύψετε κάποια ιστορία... πολιτικού κόστους.

Τι σήμαινε πρακτικά πολιτικό κόστος για έναν πολιτικό; Η απειλή πως αν θίξει κάποια προνόμια θα τον περιμένουν η προσωπική δαιμονοποίηση, διαδηλώσεις, ακόμη και η αιχμαλωσία στο γραφείο του. Αυτά, πέραν βεβαίως της απειλής ότι θα χάσει και μερικές δεκάδες ψήφους από τις οικογένειες των εμπλεκομένων στην όποια μεταρρύθμιση είχε εξαγγείλει. Οι πολιτικοί μας μετρούσαν λοιπόν το πολιτικό κόστος με τη μεζούρα ακριβείας και επέλεξαν να μην υπολογίζουν καθόλου το πραγματικό οικονομικό κόστος των υποσχέσεων που έδιναν για να τελειώσει η όποια «βαβούρα».

Ετσι ξεκίνησε ένα μεγάλο πάρτι στη μεταπολίτευση, με τις κυβερνήσεις να δανείζονται χρήματα σαν να μην υπάρχει αύριο και να υποχωρούν σε καθε συντεχνία που ήξερε να πουλάει τον φόβο του πολιτικού κόστους. Ο εκάστοτε πρωθυπουργός περιστοιχιζόταν άλλωστε από συμβούλους και στελέχη που ψιθύριζαν συνεχώς: «Αυτά τα πράγματα δεν γίνονται, θα έχουμε τεράστιο κόστος». Οι κομματικοί μηχανισμοί απηχούσαν τις ίδιες απόψεις, επικαλούμενοι μάλιστα την ικανοτητά τους να πιάνουν τον σφυγμό της βάσης της κοινωνίας.

Η Αριστερά και οι συνδικαλιστές έγιναν οι πρωταθλητές της χρήσης του θανατηφόρου αυτού όπλου, που μπορούσε να εξουδετερώσει οιαδήποτε μεταρρύθμιση, επενδυτικό σχέδιο ή προσπάθεια εξορθολογισμού του κράτους. Τα μέσα ενημέρωσης βοήθησαν βεβαίως και αυτά με τον τρόπο τους αποθεώνοντας, στην αρχή στους πηχυαίους τίτλους των ταμπλόιντ και μετά στην ιδιωτική τηλεόραση, κάθε διεκδίκηση χωρίς να εξετάζεται αν είναι λογική, δίκαιη ή εφικτή.

Οι πολιτικοί πάλι κοιτούσαν τον κουβά με το πολιτικό κόστος από τη μια και τον κουβά με το χρέος από την άλλη. Επειδή αυτό που τους ενδιαφέρει είναι η επανεκλογή και ο σταυρός, η κλασική τους αντίδραση ήταν «βάλε λίγο ακόμη χρέος για μετά, αρκεί να μην πάθουμε πολιτικά καμιά ζημιά τώρα». Μας κόστισε πολύ αυτή η νοοτροπία. Ο Κώστας Καραμανλής, αν και συνέλαβε εγκεφαλικά την ανάγκη μεταρρυθμίσεων, γρήγορα παγιδεύθηκε στους καταστροφικούς υπολογισμούς του πολιτικού κόστους. Και έτσι κατέληξε στη γνωστή θεωρία πως «η Ελλάδα χρειάζεται δομικές μεταρρυθμίσεις, αλλά η κοινωνία δεν είναι έτοιμη γι’ αυτές». Ο Κώστας Σημίτης το είχε πει αλλιώς, με εκείνο το περίφημο «αυτή είναι η Ελλάδα».

Τώρα λοιπον τα ψέματα τέλειωσαν. Η Αριστερά και ένα κομμάτι του συνδικαλιστικού κινήματος δεν θέλουν να αλλάξει τίποτα. Αν το δούμε από κυνική σκοπιά η κρίση τους συμφέρει, γιατί θα αυξήσει την «πελατεία» και θα ισχυροποιήσει την «επαγγελματική τους θέση». Το πρόβλημα θα αρχίσει από την ώρα που θα συγγενέψει με τις απόψεις τους ένα κομμάτι του παλαιού ΠΑΣΟΚ, που μπορεί να φέρει σε δύσκολη θέση την κυβέρνηση.

Η πρόσφατη εμπειρία έχει δείξει πως όσο ένας ηγέτης περιμένει για να κάνει γενναίες αλλαγές τόσο πιο δύσκολο γίνεται. Ο κ. Παπανδρέου παίζει σήμερα μόνος του στο γήπεδο και με μια κοινή γνώμη που έχει γραπωθεί πάνω στον καπετάνιο γιατί βλέπει ότι το πλοίο βουλιάζει. Αν ο κ. Παπανδρέου υλοποιήσει τα μέτρα μείωσης του ελλείμματος και ταυτόχρονα «ανοίξει τα παράθυρα» της οικονομίας για να σταματήσουν οι στρεβλώσεις και να μπει φρέσκος αέρας, θα έχει μια σημαντική πιθανότητα να πετύχει. Αν τον παρασύρουν οι πλασιέ του πολιτικού κόστους στη γραμμή της αδράνειας, τα αποτελέσματα θα είναι καταστροφικά. Οπως λέει και ο σοφός λαός, «στη βράση κολλάει το σίδερο».