Τραπεζική κρίση: Χρειαζόμαστε παγκόσμια διακυβέρνηση

Πίτερ Μάντελσον
Υπουργός Βιομηχανίας της Βρετανίας
Άρθρο του στην εφημερίδα "Ναυτεμπορική" - 20/6/2009

Το να υποδείξουμε ποιος είχε το ρόλο του «κακού» στην τραπεζική κρίση του 2008 αποδεικνύεται πιο δύσκολο από ό,τι φαίνεται.

Ηταν ο τραπεζίτης με τα στρεβλά κίνητρα και τη φτωχή διαχείριση ρίσκου; Ηταν ο υπερχρεωμένος καταναλωτής; Ηταν οι πολιτικοί και οι ρυθμιστικές αρχές, που απέτυχαν να δουν τους κινδύνους και στις δύο προηγούμενες περιπτώσεις;

Η απάντηση, φυσικά, είναι ότι την ευθύνη είχαν και οι τρεις. Αυτό όμως που επέτρεψε την κρίση ήταν μία διαρθρωτική ανισορροπία στο μοντέλο ανάπτυξης της παγκόσμιας οικονομίας κατά τις δύο τελευταίες δεκαετίες.

Το μοντέλο αυτό οδήγησε σε άνευ προηγουμένου ρυθμούς ανάπτυξης, αλλά και ανέπτυξε μία σοβαρή αδυναμία στο κέντρο του. Ο δανεισμός ήταν υπερβολικά φθηνός στον ανεπτυγμένο κόσμο.

Ο δανεισμός διατηρήθηκε φθηνός χάρη σε μία σειρά από παράγοντες. Το βασισμένο στις εξαγωγές μοντέλο ανάπτυξης της Κίνας, που βρήκε ανταπόκριση στη διάθεση των καταναλωτών του πλούσιου κόσμου να συνεχίσουν να δαπανούν, σε συνδυασμό με τα υψηλά επίπεδα προληπτικής αποταμίευσης σε κάποιες χώρες και την επιθυμία των χωρών αυτών να συσσωρεύσουν μεγάλα αποθέματα ξένου συναλλάγματος ώστε να αποφύγουν την επανάληψη μίας νέας ασιατικής χρηματοπιστωτικής κρίσης, δημιούργησαν τεράστια πλεονάσματα - κυρίως στην Κίνα.

Τα πλεονάσματα αυτά επενδύθηκαν σε χρέος του ανεπτυγμένου κόσμου, ιδιαίτερα των ΗΠΑ, πιέζοντας χαμηλότερα τα επιτόκια. Αυτό ενθάρρυνε τους επενδυτές να αναζητήσουν επενδύσεις μεγαλύτερου ρίσκου, ώστε να έχουν υψηλότερες αποδόσεις.

Ενθάρρυνε επίσης ανθρώπους να αγοράσουν σπίτια, χωρίς να έχουν την οικονομική δυνατότητα για κάτι τέτοιο, παίρνοντας χρήματα, από πιστωτές, που μάλλον δεν θα έπρεπε να τους τα έχουν δανείσει. Το τέλος της στεγαστικής «φούσκας» αποκάλυψε τους κινδύνους και τα υπόλοιπα είναι λίγο-πολύ γνωστά.

Η σταθερότητα της παγκόσμιας οικονομίας εξαρτάται από το σύνολο των εθνικών μακροοικονομικών πολιτικών. Δεν υπάρχει κάποιος μηχανισμός, που να μεσολαβεί μεταξύ των πολιτικών αυτών ή να επιμένει σε δράση κατά των συστημικών κινδύνων.

Αντιστοίχως, οι ρυθμιστικές αρχές έχουν εξουσία επί των εθνικών αγορών, όταν όμως σήμερα οι αγορές είναι περιφερειακές και παγκόσμιες. Κανείς δεν αποκοιμήθηκε στο τιμόνι της παγκοσμιοποίησης, πολύ απλά γιατί δεν υπάρχει τιμόνι.

Ο μόνος τρόπος να προχωρήσουμε μπροστά είναι να ακολουθήσουμε το δρόμο του διεθνούς συντονισμού των μακροοικονομικών πολιτικών. Πρέπει να ενισχύσουμε και να απο-πολιτικοποιήσουμε το ΔΝΤ και να του δώσουμε ένα νέο εποπτικό ρόλο, που να καλύπτει όλο το φάσμα των κινδύνων για το σύστημα.