Ο «ανθός» και ο βιασμός

Πάσχος Μανδραβέλης
Δημοσιογράφος - Άρθρο του στην Καθημερινή - 11/2/2009

Kαθείς μπορεί να χαρακτηρίζει εαυτόν όπως θέλει. Άλλος μπορεί να αυτοσυστήνεται ως όμορφος, άλλος ως έξυπνος, κι άλλος ως όμορφος, έξυπνος και μετριόφρων ταυτόχρονα. Γι’ αυτό δεν μπορεί να αποδοθεί κανείς ψόγος στους «απελευθερωτές της Λυρικής» που συστήνονται ως εξής: «είμαστε ο ανθός της ζωής. Καλλιτέχνες είναι όσοι ονειρεύονται, όσοι αυτοοργανώνονται, όσοι επιθυμούν και αγωνίζονται, όσοι δημιουργούν». Μπράβο τους, αν και ο ορισμός του «καλλιτέχνη» είναι ευρύς και ελλιπής ταυτόχρονα. Όλοι οι άνθρωποι και φυσικά οι καλλιτέχνες «ονειρεύονται, αυτοοργανώνονται, επιθυμούν, αγωνίζονται, δημιουργούν», αλλά σε μια κοινωνία ως καλλιτέχνες αναγνωρίζονται, όσων το έργο αναγνωρίζεται. Κακώς, αλλά σ’ αυτή την «κακούργα κενωνία» η τέχνη χρειάζεται και μια αγορά ή έστω κάποια αναγνώριση. Για παράδειγμα, οι περισσότεροι άνθρωποι έχουν περάσει κατά την εφηβεία τους από το στάδιο του ποιητή, αλλά εμείς οι υπόλοιποι ποιητή θεωρούμε τον Καβάφη, τον Ελύτη, τον Σεφέρη κ.ά. Με άλλα λόγια, δεν αρκεί η πρόθεση, πρέπει να υπάρχει και αποτέλεσμα το οποίο θα το αναγνωρίζουν κι άλλοι.

Πώς, όμως, ξεπερνούν οι «απελευθερωτές» τις προτιμήσεις της κοινωνίας; Με συνωμοσιολογία. Γράφουν στην ανακοίνωσή τους: «Απελευθερώσαμε την ΕΛΣ ως απάντηση στο πνίξιμο κάθε ελεύθερης έκφρασης, την επιβολή πλαστών επιθυμιών... Η παρουσία και η δράση μας στο χώρο της ΕΛΣ καταδεικνύει ότι η διάκριση “υψηλού-χαμηλού” πολιτισμού όχι μόνο δεν υφίσταται ουσιαστικά, αλλά αποτελεί έκφραση εξουσιαστικών σχημάτων που μας διαιρούν και μας περιχαρακώνουν. Για μας η τέχνη είναι ένα πεδίο σύγκρουσης». Με άλλα λόγια, ο Κωνσταντίνος Καβάφης είναι ισάξιος των στιχουργών των ημερολογίων και όσοι προτιμούν τον πρώτο δεν είναι μόνο ηλίθιοι που τους έχουν επιβληθεί «πλαστές επιθυμίες», αλλά και ύποπτοι: η προτίμησή τους «αποτελεί έκφραση εξουσιαστικών σχημάτων που διαιρούν και περιχαρακώνουν τον κόσμο».

Αυτή είναι μια χαριτωμένη θεωρία εξίσου ανόητη με εκείνη που θέλει τις επιστημονικές θεωρίες ισάξιες με τα μεταφυσικά δόγματα επειδή είναι προϊόντα διαφορετικών πολιτισμών. Οι χαριτωμένες θεωρίες, όμως, για να είναι χαριτωμένες πρέπει να παραμένουν στη σφαίρα του λόγου. Όταν γίνονται πράξη μεταμορφώνονται -στην καλύτερη περίπτωση- σε παραβίαση δικαιωμάτων των άλλων.

Κατ’ αρχήν πρέπει να αναρωτηθούμε πώς ορίζονται οι πλαστές και οι γνήσιες επιθυμίες. Υπάρχει άραγε ιδεότυπος επιθυμίας για να χωρίσουμε τις μεν από τις δε; Γιατί η επιθυμία κάποιων να δουν τη «Ζιζέλ» ήταν πλαστή, ενώ η επιθυμία κάποιων άλλων είναι γνήσια και ως εκ τούτου ιερή; Πέρα από αυτό... Κάποιοι άνθρωποι έχοντας την πλαστή έστω επιθυμία, ήθελαν να δουν τη «Ζιζέλ». Μπορεί να μην κατανοούν όσα και οι «απελευθερωτές της Λυρικής», μπορεί να πέφτουν θύματα των «εξουσιαστικών σχημάτων», αλλά αυτοί «Ζιζέλ» ήθελαν να δουν κι όχι τετράποδα στη σκηνή (σ.σ.: μέχρι και αδέσποτα σκυλιά συμμετείχαν στα χάπενινγκ κατά τις ημέρες της κατάληψης).

Αν οι «πεπλανημένοι της επιθυμίας» έχουν άδικο να προτιμούν τη «Ζιζέλ» αυτό είναι ένα θέμα που πρέπει να συζητηθεί και όχι να τους επιβληθεί διά της κατάληψης. Κι αυτό επειδή η επιβολή της επιθυμίας του ενός επί της επιθυμίας του άλλου λέγεται βιασμός. Άσχετα αν ο βιαστής θέλει να πιστεύει ότι είναι «ανθός της ζωής».