Τα τανκς και το facebook

Παύλος Τσίμας
Δημοσιογράφος
Άρθρο του στην εφημερίδα "Τα Νέα" - 5/2/2011


Ο Ουµπέρτο Eκο είχε γράψει, πάνε πολλά χρόνια, πως αν κάποτε για να ανατρέψεις µια κυβέρνηση ή να καταλάβεις την εξουσία έπρεπε να κατεβάσεις τα τανκς στους δρόµους, τώρα πια «αρκεί να θέσεις υπό τονέλεγχό σου το ραδιόφωνο καιτην τηλεόραση».Ο αφορισµός έγινε κοινός τόπος τις τελευταίες δεκαετίες. Και η θλιβερή εµπειρία Μπερλουσκόνι στην ίδια την πατρίδα του Eκο, την Ιταλία, έµοιαζε να επιβεβαιώνει πλήρως το δόγµα.

Αλλά να που, µέσα σε λίγες ηµέρες, στην Τυνησίαπρώτα κι έπειτα στην Αίγυπτο, τηνΥεµένη ή την Ιορδανία, αποδεικνύεται πως το να ελέγχει ένα καθεστώς τηντηλεόραση, να φιλτράρει και να λογοκρίνειτις ειδήσεις, δενείναι πιααρκετό για την ασφάλειά του. Να πουαπεδείχθη ότι, από τα γιασεµιά της Τύνιδας ώς τις φλεγόµενες όχθες του Νείλου, καθεστώτα οχυρωµένα πίσω από έναν πλήρη και αυταρχικό έλεγχο των µίντια, τρίζουν, κλονίζονται και εν τέλει ανατρέπονται.

∆εν ήταν η πρώτη φορά, τα τελευταία χρόνια, που είδαµετα νέα µέσακοινωνικής δικτύωσης, όπως το facebook ή το twitter, να γίνονται µέσα διακίνησης πληροφοριών ταχύτερα των «παραδοσιακών», να γίνονται οχήµατα κοινωνικήςαφύπνισης και διοργάνωσης σε χρόνους ασύλληπτα συντετµηµένους µεγάλων κινητοποιήσεων. Στο Ιράν πέρυσι είχαµε ήδη πάρει µια γεύση. Μια γεύση πήραµε κι εµείς εδώ, τον ∆εκέµβριο του 2008, όταν είδαµε την είδηση της δολοφονίας του Αλέξη Γρηγορόπουλου να µεταδίδεται από τα παραδοσιακά Μέσα όταν είχε κάνει ήδη, µεταχύτητα αστραπής, τον γύρο του ∆ιαδικτύου και των κινητών τηλεφώνων, και είχαν οργανωθεί και οι πρώτες συγκεντρώσεις διαµαρτυρίας.

Αλλά το κύµα των εξεγέρσεων στον αραβικό κόσµο δίνει,για πρώτη φορά, µια πλήρηαποτύπωση της δυνατότητας αυτών των «νέων µέσων» να γίνονται οχήµατα της Ιστορίας, µε κεφαλαίο το γιώτα, τεχνολογική βάση αληθινών εξεγέρσεων. Καιαυτή είναι µια διάσταση των δραµατικών γεγονότων στη Μέση Ανατολή, που έχει οικουµενικό χαρακτήρα, ξεπερνά τον ιδιότυπο, τοπικό, εθνικό ή «αραβικό» τους χαρακτήρα. Και δεν είναι η µόνη.

Το γεγονός ότι το επίκεντρο του σεισµού βρίσκεται στις µικρές ηλικίες, από µόνο τουδεν ξαφνιάζει.Οι εξεγέρσεις ήταν πάντα νεανικές υποθέσεις. Εκείνο που ξαφνιάζει είναι ότι εκείνοι που δίνουν τον τόνο, τα συνθήµατα και τον συντονισµό των «αραβικών» εξεγέρσεων δεν είναι εκείνοι που «δεν έχουν τίποτε να χάσουν, πάρεξ τις αλυσίδες τους». Είναι τα τέκνα µιας µεσαίας τάξης που νιώθουν να εκπίπτουν κοινωνικά, να υποβαθµίζονται. Είναι τα παιδιά του Ιντερνετ και των SMS. Αυτά τα «προνοµιούχα κωλόπαιδα», όπως τααποκάλεσε έναςαπολογητής του καθεστώτος Μουµπάρακ, που µιλούν την ίδια γλώσσα, συχνάζουν στους ίδιους διαδικτυακούς τόπους και µετέχουν της ίδιας παγκοσµιοποιούµενης κουλτούρας, γίνονται η εύφλεκτη ύλη που µεταδίδει αστραπιαία τη φωτιά από τη µια άκρη της Μεσογείου στην άλλη. Και αυτή είναι, επίσης, µια διάσταση των γεγονότων που δεν είναι καθόλου τοπική, ενδηµική του παγωµένου, ώς πρόσφατα, αραβικού ανθρωπο-ωκεανού.

Και υπάρχει και µια τρίτη διάσταση αυτών των αραβικώνεξεγέρσεων που ξεπερνάτην «αραβική»ιδιοτυπία τους και φέρνει στο φως υπόγειες αλλαγές που µας αφορούν όλους. Είναι, πράγµατι, αδύνατο να ερµηνεύσει κανείς αυτό που συµβαίνει στις νότιες ακτές της Μεσογείου χωρίςνα συνυπολογίσειµια αλλαγή στις οικουµενικές ισορροπίες που συντελείτο, µε αργό ρυθµό, καιρό τώρα και που η κρίση επιταχύνει απότοµα. Κρατήστε µερικούς αριθµούς που δίνει το ∆ΝΤ: αν το 2000 η συµµετοχή των ανεπτυγµένων χωρών στο παγκόσµιο ΑΕΠ ήταν 63%, το 2010 είχε µειωθεί στο 53% και το 2013 υπολογίζεται ότι θα είναι µικρότερη από 50%. Και αν το ΑΕΠ των ΗΠΑ µεταξύ 2005 και 2010 αυξήθηκε κατά 5 ποσοστιαίες µονάδες και της ευρωζώνης κατά 4, της Ινδίας αυξήθηκε κατά 25και της Κίνας κατά 69! Συγκρατήστε τους αριθµούς. Μιλούν εύγλωττα για µιαν ιστορικών διαστάσεων αλλαγή συσχετισµών, χωρίς την οποία θα ήταν ανεξήγητη η αδυναµία της ∆ύσης να κρατήσει στη ζωή καθεστώτα που, σαράντα χρόνια τώρα, υπήρχαν επειδή, απλώς, υπηρετούσαν τα συµφέροντά της...

Τα παιδιά του Ιντερνετ και των SMS έγιναν η εύφλεκτη ύλη που µεταδίδει αστραπιαία τη φωτιά από τη µία άκρη της Μεσογείου στην άλλη ...