Ο βαθύς ύπνος των χειραγωγημένων

Ανδρέας Ρουμελιώτης
Αρθρογράφος
Άρθρο του στην εφημερίδα "Ελευθεροτυπία" - 21/1/2011


ΕΠΕΙΔΗ είναι επίκαιρο και σκέφτηκα πως θα σ' ενδιαφέρει, δημοσιεύω σήμερα αποσπάσματα από τις δέκα σημειολογικές επισημάνσεις για τις «στρατηγικές της χειραγώγησης και το βαθύ ύπνο των χειραγωγημένων» του Γάλλου Σιλβέν Τιμσίτ, που βρήκαμε στο site του swti.net. Πάμε;

Η ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ της απόσπασης της προσοχής: έγκειται στην εκτροπή της προσοχής του κοινού από τα σημαντικά προβλήματα και τις αποφασισμένες από τις οικονομικές και πολιτικές ελίτ αλλαγές μέσω της τεχνικής του κατακλυσμού συνεχόμενων αντιπερισπασμών και ασήμαντων πληροφοριών. (...)

ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ προβλημάτων και μετά προσφορά λύσεων: για να υπάρξει μια κάποια αντίδραση από τον κόσμο, με σκοπό αυτός ο ίδιος να ορίσει τα μέτρα που η εξουσία θέλει να τον κάνει να δεχτεί. Για παράδειγμα: αφήνεται να ξεδιπλωθεί και να ενταθεί η αστική βία ή οργανώνονται αιματηρές επιθέσεις που αποσκοπούν στο να απαιτήσει ο κόσμος νόμους ασφαλείας και πολιτικές εις βάρος της ελευθερίας. (...)

Η ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ της σταδιακής εφαρμογής: για να γίνουν αποδεκτά τα διάφορα απαράδεκτα μέτρα, αρκεί η σταδιακή εφαρμογή τους, λίγο λίγο, επί συναπτά έτη. (...) Αλλαγές που θα είχαν προκαλέσει επανάσταση, αν είχαν εφαρμοστεί μονομιάς.

Η ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ της αναμονής: είναι πιο εύκολο να γίνει αποδεκτή μια μελλοντική θυσία απ' ό,τι μία άμεση. Η μάζα πάντα έχει την τάση να ελπίζει αφελώς ότι «τα πράγματα θα φτιάξουν στο μέλλον» και ότι οι απαιτούμενες θυσίες θα αποφευχθούν. (...)

ΑΠΕΥΘΥΝΟΝΤΑΣ το λόγο στο κοινό σαν αυτό να είναι στην παιδική ηλικία: η πλειονότητα των διαφημίσεων που απευθύνονται στο ευρύ κοινό χρησιμοποιούν λόγο, επιχειρήματα, προσωπικότητες και τόνο της φωνής, όλα ιδιαίτερα παιδικά, πολλές φορές στα όρια της αδυναμίας, σαν ο θεατής να ήταν μικρό παιδάκι ή διανοητικά καθυστερημένος. Οσο περισσότερο θέλουν να εξαπατήσουν το θεατή τόσο πιο πολύ υιοθετούν έναν παιδικό τόνο. Γιατί; Αν κάποιος απευθύνεται σε ένα άτομο σαν αυτό να ήταν 12 χρόνων ή και μικρότερο, αυτό λόγω της υποβολής είναι πολύ πιθανό να τείνει σε μια απάντηση ή αντίδραση απογυμνωμένη από κάθε κριτική σκέψη, όπως αυτή ενός μικρού παιδιού.

ΠΟΛΥ περισσότερη χρήση του συναισθήματος παρά της λογικής: είναι μια κλασική τεχνική προκειμένου να επιτευχθεί βραχυκύκλωμα στη λογική ανάλυση και στην κριτική σκέψη των ατόμων. Από την άλλη, η χρήση των συναισθημάτων ανοίγει την πόρτα για την πρόσβαση στο ασυνείδητο και την εμφύτευση ιδεών, επιθυμιών, φόβων, καταναγκασμών ή την προτροπή για ορισμένες συμπεριφορές.

Η ΔΙΑΤΗΡΗΣΗ του κοινού στην άγνοια και στη μετριότητα: η ποιότητα της εκπαίδευσης που δίνεται στις κατώτερες κοινωνικές τάξεις πρέπει να είναι η φτωχότερη και μετριότερη δυνατή, έτσι ώστε το χάσμα της άγνοιας μεταξύ των κατώτερων και των ανώτερων κοινωνικών τάξεων να είναι και να παραμένει αδύνατον να γεφυρωθεί.

ΕΝΘΑΡΡΥΝΣΗ του κοινού να είναι ικανοποιημένο με τη μετριότητα: προωθήστε στο κοινό την ιδέα ότι είναι της μόδας να είσαι ηλίθιος, χυδαίος και αμόρφωτος.

ΕΝΙΣΧΥΣΗ της αυτοενοχής: κάντε τα άτομα να πιστέψουν ότι αυτά και μόνο αυτά είναι ένοχα για την κακοτυχία τους, εξαιτίας της ανεπάρκειας της νοημοσύνης τους, των ικανοτήτων ή των προσπαθειών τους. Ετσι, αντί να εξεγείρονται ενάντια στο οικονομικό σύστημα, υποτιμούν τους εαυτούς τους, νιώθουν ενοχές, κάτι που δημιουργεί μια γενικευμένη κατάσταση κατάθλιψης. (...)

ΤΟ ΣΥΣΤΗΜΑ γνωρίζει τα άτομα καλύτερα απ' ό,τι αυτά τους εαυτούς τους: χάρη στη βιολογία, τη νευροβιολογία και την εφαρμοσμένη ψυχολογία, το σύστημα έχει επιτύχει μια εξελιγμένη κατανόηση των ανθρώπων τόσο σωματικά όσο και ψυχολογικά. Το σύστημα έχει καταφέρει να γνωρίζει καλύτερα τον «μέσο άνθρωπο» απ' ό,τι αυτός γνωρίζει τον εαυτό του. Αυτό σημαίνει ότι στις περισσότερες περιπτώσεις το σύστημα ασκεί μεγαλύτερο έλεγχο και μεγάλη εξουσία πάνω στα άτομα, μεγαλύτερη από αυτήν που τα ίδια ασκούν στους εαυτούς τους.