Ευάλωτοι ή συμ-πράττοντες στο έγκλημα ;

Γιάννης Πανούσης
Καθηγητής Πανεπιστημίου Αθηνών
Άρθρο του στην εφημερίδα "Ελευθεροτυπία" - 26/10/2009



Γενναίος απέναντι στα πρόβατα

και πρόβατο απέναντι στους γενναίους

Ρωσική παροιμία

Πολλά γράφονται τελευταία για την αύξηση της εγκληματικότητας στη χώρα μας. Είναι βέβαιο ότι υπάρχει ποσοτική και ποιοτική διαφοροποίηση. Πέραν, όμως, της αστυνομικής προσέγγισης, πρέπει κάποτε να δια-κρίνουμε και τις λοιπές διαστάσεις του φαινομένου. Κατά τη γνώμη μου, ανεβήκαμε μια εγκληματική βαθμίδα και κατεβήκαμε πολλά αξιακά σκαλοπάτια. Το έγκλημα βρέθηκε (και μέσω των media) στο πάνω σκαλί του φόβου και της ανασφάλειας.

ΟΛΟΙ και όλα κινούνται εν συγχύσει. Δικηγόροι, αντί να υπερασπίζονται τα δικαιώματα του όποιου κατηγορούμενου, υποστηρίζουν το ίδιο το έγκλημα (συμπεριφερόμενοι ως συνέταιροι). Πολιτικοί, αντί να νομοθετούν με σύνεση και ανθρωπιά, μετακυλίουν τις ευθύνες τους στις βαριές ποινές.

ΑΝΘΡΩΠΟΙ του πνεύματος, αντί να καλλιεργούν το προσωπικό αίσθημα ευθύνης, περι-πλανώνται στις ασαφείς, αόριστες και γενικόλογες παθογένειες του συστήματος. Τα ΜΜΕ θέλουν να έχουν λόγο για το πότε, πώς, ποιος συλλαμβάνεται ή όχι.

Η ΠΟΛΙΤΙΚΗ και κοινωνική χυδαιότητα εύκολα, όμως, μετεξελίσσεται σε έγκλημα. Η διαφθορά και η έλλειψη εμπιστοσύνης στους θεσμούς (και στους θεματοφύλακες ανθρώπους) δυναμώνουν τις μαφίες, των οποίων τις «υπηρεσίες» καταναλώνουμε όλο και περισσότεροι (είτε το συνειδητοποιούμε είτε όχι). Δεν ξέρουμε τελικά με ποιον είμαστε. Ποιος είναι τελικά ο καλός. Συμβιώνουμε με το «κακό», για να μην υποστούμε προσωπικές αρνητικές συνέπειες. Η απειλή για το status μας υπερκαλύπτει την ντροπή και τη σιωπή.

ΟΙ ΔΙΑΝΟΟΥΜΕΝΟΙ διαλογίζονται χωρίς να πράττουν (φοβούμενοι τους κινδύνους), οι δε πολιτικοί πράττουν χωρίς να διαλογίζονται (επικαλούμενοι κινδύνους).

ΝΟΜΙΖΟΥΜΕ ότι, αν δεν σεβόμαστε κανένα νόμο, ο «νόμος» θα μας σεβαστεί. Δεν καταστρέφουμε έτσι μόνο τη δική μας κοινωνία. Υποθηκεύουμε και την κοινωνική ειρηνική συνύπαρξη των παιδιών μας.

ΤΟΥΣ ΚΑΝΟΥΜΕ να πιστεύουν ότι, αν κρατάνε όπλο, τα 'χουν όλα (ενώ έτσι τα ρισκάρουν όλα). Οτι, αν επιβάλλονται στους άλλους με τη βία, θα είναι διάσημοι (ενώ είναι βέβαιο ότι οι «άλλοι» γρήγορα θα τους εγκαταλείψουν ή και θα τους προδώσουν). Οτι το πέρασμα από τις ακραίες κοινωνικές απειθαρχίες στο «σκοτεινό τοπίο» είναι δύσκολο (ενώ στη γωνία τούς περιμένουν για να τους στρατολογήσουν κάθε είδους μορφώματα και υπηρεσίες).

ΟΙ ΑΡΙΘΜΟΙ της εγκληματικότητας μπορεί να αυξομειώνονται με βάση εξωτερικά γεγονότα, αλλά πάντοτε θα ελέγχονται. Οι εσωτερικές αξίες, όμως, μιας κοινωνίας, αν κινούνται άναρχα και άνομα, πάντοτε θα εκρήγνυνται απροειδοποίητα και ανεξέλεγκτα. Αυτή την αλήθεια ποιος θα τη διδάξει σε μικρούς και μεγάλους;

ΥΓ.: Θα ιδρυθεί επιτέλους το Ανεξάρτητο Ινστιτούτο Αντεγκληματικής Πολιτικής ή ο κάθε πολιτικός θα λέει τα δικά του;