Δρόμοι της ζούγκλας

Aλέξης Παπαχελάς
Δημοσιογράφος - Άρθρο του στην εφημερίδα Καθημερινή - 4/1/2009

Μια από τις μεγαλύτερες κατάρες που μας κληροδότησε η δεκαετία του 1980 και τα πρώτα χρόνια του πρωτόγονου πασοκισμού είναι η θεοποίηση της «μαγκιάς» κάτω από έναν ιδεολογικό μανδύα. Μπήκε για τα καλά στην κουλτούρα μας η λογική των καταλήψεων σχολείων και πανεπιστημίων, του κλεισίματος των δρόμων με ασήμαντες αφορμές, η χρήση βίας απέναντι στα όργανα του κράτους, οι καταστροφές στα δημόσια πανεπιστήμια κλπ κλπ.

Αρχικώς θεωρήθηκε ένα «υγιές ξέσπασμα» λόγω της συσσωρευμένης καταπίεσης από τα χρόνια πριν και κατά τη διάρκεια της χούντας. Εν συνεχεία μεταβλήθηκε σε παράδοση και μπήκε αυτός ο τρόπος συμπεριφοράς για τα καλά στο DNA μας.

Φτάσαμε στο σημείο να συζητάμε ποια είναι τα αποδεκτά όρια «επαναστατικής βίας», λες και ζούμε σε μια χώρα που βρίσκεται υπό κατοχή ξένης δύναμης ή σε συνθήκες πραγματικής λαϊκής εξέγερσης. Φτάσαμε ακόμη στο σημείο να συζητάμε αν χρειαζόμαστε πραγματικά αστυνομία και μηχανισμούς ασφαλείας. Και τελευταία καταλήξαμε στην πλήρη κοινωνική αποδοχή και τηλεοπτική ενθάρρυνση του φαινομένου των επιθέσεων από μαθητές σε αστυνομικά τμήματα. Αν κάποιος τολμήσει να μιλήσει για την ανάγκη κάθε σοβαρής δημοκρατίας να έχει «νόμο και τάξη» αντιμετωπίζεται περίπου ως... χουντικός ή όργανο σκοτεινών κύκλων. Οποιος διαμαρτύρεται για την αναίτια διακοπή μιας παράστασης θεωρείται γραφικός και αποθεώνεται από θιασάρχες που έχουν συμβιβασθεί με ό,τι πιο διεφθαρμένο έχει η ελληνική κοινωνία.

Ορισμένοι προσπαθούν απελπισμένα να βρουν ομοιότητες του πρόσφατου κύματος βίας με γεγονότα των δεκαετιών του ’60 και του ’70. Πρώτα απ’ όλα, οι εξεγέρσεις εκείνες τις εποχές είχαν αιτήματα και συνθήματα που έμειναν στην ιστορία. Δεύτερον, οι περισσότεροι πρωταγωνιστές τους σπούδαζαν πραγματικά, μάθαιναν γράμματα και δεν άρθρωναν ένα μηδενιστικό χουλιγκανικό λόγο. Τρίτον, τότε υπήρχε ένα όντως αστυνομικό κράτος, τώρα απλά ένα κράτος που «λιώνει» από ένα επίπεδο κρίσης και πάνω και ζητάει συγγνώμη πριν λειτουργήσει όπως πρέπει να λειτουργεί κάθε κράτος. Οι άνθρωποι που τα έβαζαν τότε με το «σύστημα» το πλήρωναν ακριβά.

Υπάρχει όμως και κάτι άλλο, πιο σημαντικό. Όλοι οι Έλληνες ανακουφίσθηκαν με την πτώση της χούντας, γιατί δεν είχαν πια τον φόβο στη ζωή τους. Θεωρούμε ακόμη πως μετά το 1981 ξεφορτωθήκαμε για τα καλά τον φόβο της βίας, αυτό που ο λαός αποκαλούσε απλά «φόβο του χωροφύλακα».

Τελευταία όμως μια ολόκληρη κοινωνία ζει με έναν διαφορετικό φόβο, για τα μαγαζιά της, τις περιουσίες της, τα πανεπιστήμιά της. Και στη δημοκρατία δεν μπορεί να υπάρχει ούτε ο φόβος της κρατικής βίας ούτε όμως και ο φόβος οιασδήποτε μειοψηφίας θέλει να επιβάλει την αποψή της ή απλά θέλει να κάνει «λίγο χαβαλέ». Οι κοινωνίες σπανίως, και μόνο σε εξαιρετικές περιπτώσεις, αλλάζουν με τη μηδενιστική χρήση της βίας ως μέσο επίλυσης κοινωνικών διαφορών. Η δημοκρατία προβλέπει εκλογές, διαδηλώσεις, την κοινωνία των πολιτών και των μη κυβερνητικών οργανώσεων, τη δυνατότητα έκφρασης για αντιεξουσιαστές και αναρχικούς, αλλά δεν έχει χώρο για α λα καρτ χρήση βίας, ούτε από ανεξέλεγκτους ειδικούς φρουρούς ούτε από χούλιγκαν με δανεικές σημαίες. Αν αφήσουμε αυτά τα φαινόμενα να εξελιχθούν, θα μπούμε σε μια περίοδο σκοταδισμού και φόβου. Μια κοινωνία που λύνει τις διαφορές της στον δρόμο, είτε πυροβολώντας έναν 15χρονο στα Εξάρχεια είτε καίγοντας και καταστρέφοντας, αναπόφευκτα θα μοιάζει κάποια ώρα με ζούγκλα.